تشنج کلونیک چیست؟
“کلونوس” به معنای سفت و شل شدن سریع و مکرر عضلات است. به عبارت دیگر، کلونوس پرش های مکرر عضلانی است که با نگه داشتن یا تغییر موقعیت دست یا پا متوقف نمیشود. حرکات کلونیک اغلب به عنوان بخشی از یک تشنج تونیک-کلونیک دیده می شود و تشنج کلونیک خالص، نادر است و این نوع از تشنج بیشتر در نوزادان رخ می دهد.
- حرکات تند و پرشی اندام در جریان این نوع تشنج، ممکن است چند ثانیه تا یک دقیقه طول بکشد.
- حرکات کلونیک که به دنبال یک دوره سفت شدن ماهیچه ها رخ می دهد، مانند تشنج تونیک-کلونیک، می تواند از چند ثانیه تا ۱ تا ۲ دقیقه طول بکشد.
- گاهی اوقات افتراق تشنج کلونیک از یک تشنج میوکلونیک دشوار است؛ پرش های عضلانی در حین تشنج کلونیک منظم تر و پایدارتر است.
تشنج های کلونیک از کجای مغز منشا می گیرند؟
تشنج های کلونیک ممکن است به صورت کانونی (فوکال) یا ژنرالیزه تظاهر کنند.
هنگامی که کانونی هستند یعنی از یک ناحیه از مغز شروع می شوند:
- تشنج های کلونیک اغلب از ناحیه حرکتی در یک نیمکره مغز منشا می گیرند. به این فرم، “تشنج کانونی کلونیک” می گویند.
- در این حالت، حرکات کلونیک فقط یک طرف بدن یا قسمتی از اندام یا صورت را درگیر می کند.
هنگامی که ژنرالیزه هستند یعنی از هر دو نیمکره مغز شروع می شوند:
- تشنج های کلونیک می تواند همه قشر مغز را به طور همزمان درگیر کند. این فرم، تشنج کلونیک ژنرالیزه نامیده می‌شود.
- در این حالت، حرکات کلونیک هر دو طرف یا کل بدن را به طور همزمان تحت تاثیر قرار می دهد.
این نوع تشنج در چه کسانی بروز می کند؟
- تشنج کلونیک می تواند در هر سنی از جمله نوزادان بروز کند.
- در شیرخواران، تشنج های کلونیک بسیار کوتاه و گذرا هستند و بندرت تکرار می شوند. همچنین ممکن است در مدت زمان کوتاهی خود به خود از بین بروند.
- تشنج های کلونیک که خود به خود از بین نروند، به درمان طولانی مدت نیاز دارند.
علایم و نشانه های بیمار در زمان تشنج کلونیک چیست؟
این نوع تشنج شامل حرکات پرشی مکرر، سریع و نسبتا منظم دست ها و پاها، در یک یا هر دو طرف بدن است.
- اگر تشنج کلونیک شروع کانونی داشته باشد (از یک قسمت از مغز شروع شود)، ممکن است فرد در حین تشنج هشیار و آگاه باشد.
- اگر تشنج کلونیک شروع ژنرالیزه داشته باشد (کل مغز را تحت تأثیر قرار دهد)، معمولاً فرد در طول آن هشیار و آگاه نیست.
- اگر فردی در هنگام وقوع تشنج کلونیک ایستاده باشد، ممکن است به زمین بیفتد.
- گاهی اوقات یک تشنج کانونی کلونیک بر هر دو قسمت حرکتی و حسی مغز تأثیر می گذارد و لذا، ممکن است علاوه بر تکان خوردن اندام، علایم حسی مانند سوزن سوزن شدن یا بی حسی بخشی از بدن وجود داشته باشد.
پس از اتمام تشنج چه رخ می دهد؟
پس از تشنج، اگر بیمار در زمان وقوع آن هشیار و آگاه باشد، ممکن است به راحتی به کاری که در حال انجام آن بوده ادامه دهد. اگر فردی در حین تشنج کاملاً آگاه نباشد، ممکن است لازم باشد قبل از بازگشت به فعالیت معمول، چند دقیقه استراحت کند تا هشیاری کامل خود را بدست آورد.
مهم‌ترین اقدام کمک‌های اولیه، محافظت از فرد در برابر آسیب دیدگی هنگام بروز تشنج بویژه افتادن بر زمین است.
سعی نکنید حرکات اندام بیمار را در حین تشنج محدود کنید.
اگر تشنج کلونیک به تشنج تونیک-کلونیک تبدیل شود، فرد به احتمال زیاد پس از تشنج خسته و گیج خواهد شد. اجازه دهید در صورت نیاز استراحت کنند و اصول مراقبت و کمک های اولیه را دنبال کنید.
احتمال عود و تکرار این نوع تشنج چقدر است؟
دفعات تشنج بستگی زیادی به علت آن و مشخصات بیمار از جمله سن او دارد. در برخی از افراد ممکن است تشنج ها به ندرت تکرار شود و برخی دیگر ممکن است بیشتر دچار تشنج شوند.
نحوه تشخیص تشنج کلونیک
تشخیص تشنج کلونیک با مشاهده علایم بیمار در حین حمله است: بروز ناگهانی حرکات پرشی و ریتمیک در دست ها و پاها که گاهی اوقات هر دو طرف بدن را درگیر می کند. لذا، ضبط فیلم از حملات بیمار از سوی اطرافیان و نشان دادن آن به پزشک کمک شایانی می کند.
انجام نوار مغزی و تصویربرداری مغز هم برای تایید تشخیص و بررسی علت زمینه ای تشنج مفید است. مانیتورینگ طولانی مدت مغزی (LTM) که می تواند فعالیت الکتریکی و علایم بالینی بیمار را در حین حمله ثبت کند، در صورتی که تشنج به درمان پاسخ ندهد، کمک کننده است.
گاهی اوقات لرز در یک نوزاد کم سن وسال می تواند با تشنج کلونیک اشتباه گرفته شود، به خصوص اگر شدید باشد (مثلاً در هنگام گریه). در این حالت، تغییر وضعیت بازوها یا پاهای کودک موجب کاهش یا متوقف شدن این لرزش های عضلانی می شود. همچنین یک نوزاد بیقرار، هوشیارتر از نوزادی است که دچار تشنج کلونیک شده است.
کودکان مبتلا به سایر مشکلات نورولوژیک ممکن است دچار تکان‌ها و پرش های عضلانی مکرر شوند که با تشنج‌های کلونیک اشتباه گرفته می شود. انجام نوار مغزی (الکتروانسفالوگرام) ممکن است به افتراق چنین وضعیت هایی از تشنج کمک کند.
روش درمان تشنج های کلونیک
برخی از داروهای ضد تشنج به جلوگیری از تشنج های کلونیک کمک می کنند. دانستن اینکه تشنج از کجا شروع می شود -در یک ناحیه مغز (شروع کانونی) یا هر دو نیمکره (شروع ژنرالیزه)- به تصمیم گیری در مورد انتخاب بهترین دارو کمک می کند.
نکات کلیدی
- کلونیک به معنای پرش های ریتمیک و مداوم اندام ها است. علامت اصلی در حین تشنج کلونیک، پرش و تکان کل یا قسمت هایی از بدن است.
- تشنج های کلونیک می توانند از یک ناحیه مغز شروع شوند (به نام تشنج کلونیک کانونی) یا هر دو طرف مغز را تحت تاثیر قرار دهند (به نام تشنج کلونیک ژنرالیزه).
- حرکات تشنج کلونیک را نمی توان با مهار فرد متوقف کرد.
- تشنج کلونیک نادر است. تشنج های تونیک-کلونیک، شامل بروز سفت شدن و به دنبال آن پرش های عضلات، شایع تر است.
