“مه گرفتگی مغزی” در بازماندگان COVID-19: آیا سلول های بیگانه به مغز حمله کرده اند؟

یافته هایی که اخیرا در مقاله ای در نشریه JAMA Neurology به چاپ رسیده است، نشان می دهد که علائم نورولوژیک طولانی مدت مانند “مه گرفتگی مغز” (brain fog) که توسط برخی از بیماران پس از ابتلا به COVID-19 تجربه می شود ، ممکن است ناشی از یک آسیب شناسی منحصر به فرد باشد – انسداد مویرگ های مغز توسط سلول های بزرگ مگاکاریوسیت (Nauen et al., 202).
این پژوهشگران نتایج اتوپسی پنج بیماری را که از COVID-19 فوت کردند، گزارش کرده اند که در آن ها سلول های بزرگ شبیه مگاکاریوسیت ها در مویرگهای قشر مغز شناسایی شده اند. ارزیابی ایمونوهیستوشیمی متعاقباً هویت مگاکاریوسیت این سلول ها را تأیید کرد.
نویسندگان این مقاله خاطرنشان كردند كه این یافته از آنجا كه پیش از این مگاکاریوسیت ها در مغز دیده نشده اند، مورد توجه است.
نویسنده اول این مقاله، دکتر David Nauen که یک نوروپاتولوژیست در دانشگاه جان هاپکینز است، می گوید وی این سلول ها را در اولین تجزیه و تحلیل پس از مرگ بافت مغز از بیماری که دارای COVID-19 بود، شناسایی کرد.
دکتر Nauen می گوید: “برخی ویروسها باعث تغییراتی در مغز مانند انسفالوپاتی می شوند و از آنجا که اغلب، علائم نورولوژیک در COVID-19 گزارش می شود، کنجکاو شدم ببینم آیا تغییرات مشابهی در نمونه های پس از مرگ در مغز بیمارانی که با عفونت COVID-19 مرده بودند، دیده می شود یا خیر؟”.
دکتر Nauen در اولین تجزیه و تحلیل از بافت مغزی بیماری که مبتلا به COVID-19 بود، هیچ مدرکی دال بر آنسفالیت ویروسی مشاهده نکرد، اما تعدادی سلولهای “بزرگ غیر معمول” را در مویرگهای مغز مشاهده کرد.
او می گوید: “در ابتدا من جا خوردم؛ نمی دانستم این سلول های بیگانه چه هستند سپس فهمیدم که این سلولها، مگاکاریوسیتهای مغز استخوان هستند. من قبلاً هرگز این سلول ها را در مغز ندیده بودم. من از چندین همکار نیز پرسیدم اما آنها نیز با چنین موردی برخورد نداشتند. پس از جستجوی گسترده در مقالات هم، هیچ شواهدی از وجود مگاکاریوسیت در مغز پیدا نکردم”.
او توضیح می دهد که مگاکاریوسیت ها سلول های بسیار بزرگی هستند و مویرگ های مغزی بسیار کوچک، به طوری که فقط می توانند مسیر عبور برای سلول های قرمز خون و لنفوسیت ها را فراهم کنند. دیدن این سلول های بسیار بزرگ در این عروق باریک بسیار نامعمول است لذا، به نظر می رسد که مگاکاریوسیت ها باعث انسداد مویرگ ها می شود.
به گفته نویسندگان، با انسداد جریان خون در مویرگهای مغز، این سلولهای بزرگ می توانند باعث تغییرات ایسکمیک با الگوی خاص در مغز بیمار شوند که می تواند به یک شکل غیر معمول از اختلال نورواوژیک منجر می شود. این امر ممکن است همودینامیک مغز را تغییر داده و سایر عروق مغزی را “تحت فشار” قرار دهد که احتمالاً در افزایش خطر سکته مغزی که در COVID-19 گزارش شده است، موثر است. البته نویسندگان اشاره کرده اند که هیچ یک از نمونه هایی مورد بررسی، سکته نکرده بودند.
دکتر Nauen اشاره می کند که غیر از وجود مگاکاریوسیت در مویرگها، نمونه های بررسی شده مغز طبیعی به نظر می رسیدند. سپس وی نمونه های مغز 15 بیمار که از COVID فوت کردند را بررسی کرد و مگاکاریوسیت ها را در مویرگهای مغزی پنج مورد از آن ها مشاهده نمود. او معتقد است که انسفالیت کلاسیک که در ارتباط با سایر ویروس ها دیده می شود، در اتوپسی بیماران فوت شده از COVID گزارش نشده است. اختلالات شناختی مانند گیجی و آشفتگی ذهنی مرتبط باCOVID نشان دهنده وجود آسیب قشر مغز است اما این امر تایید نشده است. انسداد انبوهی از عروق کوچک توسط مگالوکاریوسیت ها ممکن است توضیحی در مورد این اختلالات شناختی ارائه دهد.” این نوع جدیدی از آسیب عروقی در پاتولوژی است و یک عارضه نورولوژیک جدید محسوب می شود”.
پرسش اصلی این است که این مگاکاریوسیت ها در مغز چه می کنند?
مگاکاریوسیت ها سلول های مغز استخوان هستند. آنها سلولهای ایمنی نیستند. وظیفه آنها تولید پلاکت برای کمک به لخته شدن خون است و به طور معمول در خارج از مغز استخوان یافت نمی شوند، اما اکنون در سایر ارگان های بیماران COVID-19 گزارش شده اند. اما معمای بزرگ، نحوه عبور آنها از شبکه های ریز عروق خونی ریه ها است و مشخص نیست کدام قسمت از پاسخ التهابی COVID باعث بروز این اتفاق می شود.
نویسندگان این فرضیه را مطرح می کنند که تغییر در اندوتلیوم عروق یا سیگنالی دیگر ، مگاکاریوسیت ها را به گردش خون اعزام می کند و به نوعی به آنها اجازه عبور از ریه ها را می دهد.
دکتر Nauen می گوید: “ما باید بفهمیم که آیا در این مگاکاریوسیت ها چیز متمایزی وجود دارد – آنها کدام پروتئین را بیان می کنند که ممکن است چنین رفتار غیرمعمولی را توضیح دهد. از آنجا که بسیاری از بیماران مبتلا به COVID-19 اختلال شدید در لخته شدن خون دارند و مگاکاریوسیت ها بخشی از این سیستم لخته شدن هستند، احتمالا نوعی پیام انحرافی به این سلول ها ارسال می شود. نکته قابل توجه این است که ما در 33٪ نمونه های بررسی شده، مگاکاریوسیت ها را در مویرگهای قشر مغز پیدا کردیم. از آنجا که بخشهایی از مغز که به طور تصادفی نمونه برداری شده اند تنها بخش ناچیزی از حجم قشر مغز هستند، یافتن این سلولها نشان می دهد که بار کلی حضور مگاکاریوسیت ها در مغز می تواند بسیار قابل توجه باشد”.
البته این اولین گزارش از چنین مشاهداتی است و گام بعدی، جستجوی یافته های مشابه در نمونه های بزرگتر است.