گاهی پیش می آید که پزشک در فرد دچار سرگیجه و عدم تعادل، اختلال عملکرد سیستم های وستیبولار (دهلیزی) را که بخشی از آن در ساختارهای گوش داخلی قرار دارند عامل بروز علایم می داند و جهت درمان، به بیمار توصیه به انجام توان بخشی دهلیزی یا وستیبولار می کند. توانبخشی دهلیزی یا توانبخشی وستیبولار یک برنامه مبتنی بر تمرینات ورزشی است که برای بهبود تعادل و کاهش مشکلات مربوط به سرگیجه طراحی شده اند.
در این مطلب، ما به برخی از تمرینات مفید توانبخشی دهلیزی یا توانبخشی وستیبولار اشاره می کنیم. برای رسیدن به نتیجه مطلوب، لازم است که بر انجام این تمرینات، حداقل ۲ تا ۳ بار در روز به مدت چند هفته مداومت کنید.
- برای بهبود تعادل در وهله اول، تمرینات زیر را انجام دهید (شکل ۱). در این تمرینات، موقعیت های مختلف پاها، سر و چشم ها ترکیب می شوند. این تمرینات، مرحله به مرحله پیچیده تر می شوند و مدت انجام هر تمرین هم افزایش می یابد.
- بایستید در حالی که پاها را به اندازه عرض شانه باز کرده اید.
- بایستید در حالی که پاها را جفت کرده اید و دست را بر روی سینه قرار دهید.
- بایستید در حالی که یک پا را با کمی فاصله در جلوی پای دیگر قرار داده اید.
- بایستید در حالی که پاشنه پای جلویی را به پنجه پای عقب چسبانده اید.
در هر یک از چهار موقعیت بالا، پس از ۳۰ ثانیه چشم ها ببندید و ۳۰ ثانیه دیگر در همین وضعیت بمانید. سپس، چشم ها باز کنید و (در هر ۴ وضعیت فوق) سر را ابتدا به سمت راست و سپس سمت چپ بچرخانید و ۳۰ ثانیه در هر وضعیت بمانید. سپس سر را ابتدا به سمت بالا و پس از ۳۰ ثانیه به سمت پایین قرار دهید.
ابتدا ممکن است باقی ماندن به مدت ۳۰ ثانیه در هر یک تمرینات فوق دشوار باشد، لذا می توانید با مدت کمتر شروع کنید و بر حسب تحمل، بتدریج زمان را افزایش دهید.
- در وهله بعد، تمریناتی انجام می شود که به حفظ ثبات حرکات چشمی کمک می کند (شکل ۲).
- روی یک کارت سفید، علامت ضربدر رسم کنید و سپس با دست راست کشیده، آن را مقابل صورت خود قرار دهید.
- درحالی که به علامت ضربدر خیره شده اید، سر را به میزان ۴۵ درجه به آرامی به سمت راست و سپس، بلافاصله به چپ حرکت دهید. به مدت یک دقیقه این تمرین را ادامه دهید.
- می توانید حین انجام حرکات سر، موقعیت پاها را (مطابق تمرینات قبل) تغییر دهید تا تمرین پیچیده تر شود.
- در این مرحله، دستی که کارت را با آن گرفته اید، همراه با حرکت سر به سمت راست و چپ حرکت دهید و سعی کنید کماکان به علامت ضربدر خیره شوید (در مرحله ۲، دست ثابت بود و سر حرکت می کرد).
- تمرینات بعدی در حین راه رفتن انجام می شوند (شکل ۳):
- شروع به راه رفتن عادی کنید، پس از ۲-۳ قدم سر را به سمت چپ بگردانید و در حالیکه به چپ نگاه می کنید به راه رفتن ادامه دهید. پس از ۲-۳ قدم، این بار سر را به راست بگردانید و در حال نگاه کردن به راست به راه رفتن ادامه دهید. به مدت یک دقیقه یا بیشتر این تمرین را ادامه دهید.
- شروع به راه رفتن عادی کنید، پس از ۲-۳ قدم سر را به سمت بالا بگردانید و در حالیکه به بالا نگاه می کنید به راه رفتن ادامه دهید. پس از ۲-۳ قدم، این بار سر را به پایین بگردانید و در حال نگاه کردن به پایین به راه رفتن ادامه دهید. به مدت یک دقیقه یا بیشتر، این تمرین را ادامه دهید.
- کارتی که علامت ضربدر را روی آن رسم کرده اید، با دست راست مقابل صورت خود نگاه دارید و شروع به راه رفتن کنید و پس از هر چند قدم، سر را به طور متناوب و آرام به سمت راست و چپ بگردانید و در این حال سعی کنید به علامت ضربدر خیره بمانید.
