تاثیر استرس بر صرع و بروز تشنج

فراد مبتلا به صرع اغلب گزارش می دهند که استرس شایع ترین عامل محرک تشنج هایشان است و برخی معتقدند که اولین بار یک عامل استرس زا باعث شروع صرع در آنها شده است. مطالعات گسترده پیش بالینی، اپیدمیولوژیک و بالینی که ارتباط بین استرس و صرع را مورد بررسی قرار داده اند نتایج متناقضی نشان داده اند. با این حال، شکی نیست استرس به وضوح برای سلامتی مضر است و ما در حال حاضر شواهد پیش بالینی قابل توجهی داریم که نشان می دهد استرس مزمن صرع را بدتر می کند و حتی ممکن است در برخی عامل ایجاد کننده صرع باشد. متخصصان و مراقبت های بهداشتی که افراد مبتلا به صرع را درمان می کنند باید در ارزیابی های بالینی به استرس توجه بیشتری داشته باشند.

به سختی می توان نقش استرس و اضطراب را در بروز صرع تعیین کرد زیرا استرس برای هرکسی معنای متفاوتی دارد. قضاوت درباره اینکه استرس چه تاثیری بر فرد دارد نیز دشوار است.

استرس به اشکال مختلف ظاهر می شود و برای هرکسی معنای متفاوتی دارد. استرس ممکن است از یک رویداد مهم در زندگی یا از فعالیت های روزمره ای ناشی شود که حالمان را بد می کند و ذهن را آشفته می سازد. برخی از مطالعات نشان داده اند که استرس های عمده در زندگی فرد، خوب یا بد، می توانند بر بروز و کنترل تشنج تأثیر بگذارند. دیگران اما معتقدند که استرس یا “دردسرهای روزانه” مداوم تاثیر بارزتری از رویدادهای بزرگ استرس زا بر فرد مبتلا به صرع می گذارند. در کل، از آنجا که افراد از یکدیگر متفاوتند، به احتمال زیاد استرس افراد را در زمان های مختلف زندگی به طرق مختلف تحت تأثیر قرار دهد.

استرس چگونه موجب تحریک بروز تشنج می شود؟

کاملاً مشخص نیست که چرا استرس ممکن است باعث تشنج شود. در واقع، استرس بخش مورد انتظار و اجتناب ناپذیر زندگی است. استرس واکنش -اغلب- طبیعی بدن ما در برابر هرگونه تغییری است که نیاز به واکنش فیزیکی و احساسی دارد. استرس بیش از حد باعث نگرانی، افسردگی، سرخوردگی و حتی عصبانیت می شود. استرس ممکن است به طرق مختلف بر افراد تأثیر بگذارد. در زیر به برخی از اثرات اشاره می شود:

• استرس هورمون های خاصی را در سیستم عصبی ایجاد یا آزاد می کند که می تواند بر مغز تأثیر بگذارد.
• مناطقی از مغز که در بروز برخی از انواع تشنج ها دخیل هستند، به عنوان مثال در صرع لوب گیجگاهی، همان نواحی مغز هستند که درگیر احساسات شده و به استرس پاسخ می دهند.
• استرس می تواند باعث اختلالات خواب شود که خود عاملی در بروز تشنج است.
• استرس مزمن می تواند منجر به اضطراب یا افسردگی شود. اختلال در خواب از علائم این مشکلات خلقی است. اضطراب و افسردگی همچنین می تواند استرس را بدتر کند و باعث ایجاد یک چرخه معیوب با تشنج ها و مشکلات خلقی بیشتر شود.

افراد مبتلا به صرع اغلب گزارش می دهند که رویدادهای استرس زای روزمره شایع ترین محرک برای بروز تشنج هستند. اکثریت قریب به اتفاق مطالعات بالینی که به بررسی این موضوع پرداخته اند به صورت گذشته نگر بوده و بر پایه گزارش خود بیمار از تشنج و انواع مختلف رویدادهای استرس زا  همراهند که منجر به سوگیری می شود. اگرچه مطالعات آینده نگر هم در مورد تأثیر استرس مزمن بر وقوع تشنج وجود دارد اما نتایج این مطالعات به دلیل دشواری در تعیین اینکه آیا افزایش تشنج ها به دلیل استرس بوده یا عامل مداخله گر دیگر، می تواند گمراه کننده باشد؛ به عنوان مثال عوامل همراه یک شرایط استرس زا مانند محرومیت از خواب، مصرف الکل، رژیم غذایی نامناسب، مصرف نا درست داروها یا اختلالات خلقی، خود می توانند تشنج را تحریک کنند. با این وجود، این مطالعات بالینی اطلاعات ارزشمندی در مورد رابطه استرس، سلامت روانی و صرع ارائه کرده اند. البته تنها مطالعات بالینی اندکی وجود دارند که به بررسی اثرات استرس مزمن بر استعداد بروز تشنج پرداخته اند و نتایج آن ها نشان می دهد که استرس مزمن محرک تشنج است.

استرس مزمن ناشی از جنگ، حمله تروریستی یا بلایای طبیعی، فراوانی تشنج را در بزرگسالان مبتلا به صرع افزایش می دهد. یافته های مطالعات بالینی نسبتاً کوچکی با 66-111 بیمار این امر را نشان داد. اخیراً، یک مطالعه طولی بر روی 558 بیمار ارتباط بین استرس مزمن، افسردگی، اضطراب و همچنین فرکانس تشنج را ارایه کرد. محققان این مطالعه به این نتیجه رسیدند که استرس، افسردگی و حالت اضطراب به طور جداگانه موجب تغییر در فراوانی تشنج می شوند. با این حال، افسردگی واسطه این ارتباط بین اضطراب، استرس و فراوانی تشنج بود. در یک مطالعه دیگر، محققان گزارش کردند که در بین بیماران صرع (266 بیمار) که در استرس بودند، 85٪ استرس مزمن را به عنوان عامل تشدید تشنج تایید می کردند و بیماران تحت استرس معتقد بودند که گهگاه می توانند شروع تشنج را پیش بینی کنند. بر این اساس، به نظر می رسد بین سطح بالای استرس مزمن و افزایش تشنج رابطه مثبت قوی وجود دارد. با این حال، نتایج این مطالعات با سایر اختلالات خلقی مخدوش می شود. به عنوان مثال، بیمارانی که استرس مزمن را تجربه می کنند، اغلب اضطراب و افسردگی بالایی دارند که می تواند تشنج را تسهیل کند. افسردگی و اضطراب از بیماریهای شایع همراه صرع هستند و ارتباط پیچیده ای بین این اختلالات وجود دارد که هنوز در حال بررسی است.

یکی دیگر از عوامل مخدوش کننده در ارتباط با کاهش آستانه تشنج در استرس مزمن، این نظریه است که استرس های حاد مکرر اغلب به استرس مزمن تبدیل می شود. مطابق این نظریه یک مدار استرس در مغز وجود دارد که شامل نواحی هیپوکامپ، آمیگدال، هسته رافه خلفی و قشر انتورینال می باشد. فعال شدن این مناطق مغزی و افزایش تحریک پذیری در مواجهه با شرایط استرس زا باعث می شود که استرس حاد مکرر به استرس مزمن تبدیل شود. از دست دادن نورونها در لایه های سلولی هیپوکامپ تا حدی مسئول از دست دادن حافظه است و نقش کلیدی در پاتوفیزیولوژی صرع لوب گیجگاهی و مدار استرس مغزی دارد. بنابراین، از دست دادن این سلول ها به دنبال تشنج منجر به اختلال در مدارهای کنترل کننده استرس در مغز می شود که خود می تواند منجر به تشنج بیشتر شود.

چگونه می توان استرس را مدیریت و از بروز تشنج جلوگیری کرد؟

در حالی که هیچ شواهد قطعی وجود ندارد که کاهش استرس ها به بهبود تشنج کمک می کند، اخیراً یک مطالعه نشان داد که از هر ۱۰ بیمار که به طور فعال استرس خود را مدیریت کردند، ۹ نفر معتقد بودند که این امر خطر بروز تشنج را کاهش داده است. عقل سلیم نیز می گوید که اگر چیزی آزارتان می دهد، برای جلوگیری از آن یا درمانش اقدام کنید.  

مدیریت استرس بسیار شخصی است و بستگی به موقعیت شما دارد. با این حال، برخی فعالیت ها و توصیه های عمومی پیشنهاد می شود.

• از یک دفتر یادداشت استفاده کنید تا چیزهایی که برای شما استرس ایجاد کند، ثبت کنید.
• منطقی این است که سعی کنید در صورت امکان از شرایط استرس زا دوری کنید و اگر نمی توانید، تلاش کنید از بروز نگرانی و اضطراب بی دلیل اجتناب کنید.
• اگر یک موقعیت استرس زا اجتناب ناپذیر است، کماکان تلاش کنید که به اندازه کافی بخوابید و داروهای تشنج خود را به موقع مصرف کنید.
• راه هایی برای گریز از موقعیت استرس زا بیابید. در صورت امکان از افرادی که باعث عصبانیت و اضطراب شما می شوند، دوری کنید. این امر ممکن است به کنترل موقعیت استرس زا کمک کند.
• به طور منظم ورزش کنید. تحقیقات زیادی نشان داده اند که ورزش به کاهش استرس کمک می کند.
• تمام تلاش خود را برای آرام ماندن انجام دهید. ورزش، یوگا، تای چی، پیلاتس، ماساژ، خواب کوتاه بعدازظهر یا مراقبه و تمرینات تنفسی را امتحان کنید.
• چرت های طولانی را در طول روز محدود کنید. خوابیدن در طول روز باعث مشکلات خواب در شب می شود و حال شما را بدتر می کند.
• برنامه منظم روزانه داشته باشید و طبق آن عمل کنید اما استراحت های کوتاه مکرر داشته باشید.
• اولویت هایی را برای آنچه در زندگی شما مهم است تعیین کنید و بقیه مسایل را رها کنید.
• در صورت لزوم، کمک بخواهید. با پزشک، پرستار یا مشاور خود صحبت کنید. به آنها بگویید که چه چیزی آزارتان می دهد.

نکات کلیدی درباره استرس و بروز صرع و تشنج

• تشنج و صرع در همه سنین دیده می شود، اگرچه شروع آن در دوران کودکی و سالمندی شایع تر است.
• کاملاً مشخص نیست که چرا استرس ممکن است موجب بروز تشنج شود.
• در حالی که هیچ شواهد قطعی وجود ندارد که کاهش استرس به کنترل تشنج کمک می کند، یک مطالعه اخیر نشان داده که از هر ۱۰ بیمار که به طور فعال استرس خود را مدیریت کردند، ۹ نفر معتقد بودند که با این کار خطر تشنج کاهش یافته است.
• قدم اول در مدیریت استرس این است که در صورت امکان، از قرار گرفتن در موقعیت استرس زا اجتناب کنید.