آپنه خواب چیست؟

مشخصه آپنه خواب، تنفس غیر طبیعی در حین خواب است. افراد مبتلا به آن، هنگام خواب، وقفه های تنفسی طولانی دارند. این وقفه‌های تنفسی گذرا باعث افت کیفیت خواب می‌شود و بر اکسیژن رسانی بدن تأثیر می‌گذارد که می تواند منجر به عواقب جدی برای سلامتی فرد ‌شود.

آپنه خواب یکی از شایع ترین اختلالات خواب است. این بیماری می تواند کودکان و بزرگسالان و افراد هر دو جنس را درگیر کند، اگرچه در مردان شایع تر است.

به دلیل شیوع آپنه خواب و تأثیر بالقوه آن بر سلامتی، آگاهی از علل آپنه خواب و دانستن انواع، علائم، روش های تشخیص و درمان آن می تواند کمک کننده باشد.

انواع آپنه خواب

سه نوع آپنه خواب وجود دارد:

آپنه خواب انسدادی (obstructive): زمانی رخ می دهد که راه هوایی در پشت گلو به طور فیزیکی مسدود یا تنگ شود. این انسداد باعث ایجاد وقفه موقت در تنفس می شود.

آپنه خواب مرکزی (central):‌ به این دلیل اتفاق می افتد که در مغز برای کنترل ماهیچه های مربوط به تنفس مشکل وجود دارد که منجر به تنفس کند و کم عمق می شود.

آپنه خواب مختلط (mixed): زمانی است که فردی به طور همزمان هر دو نوع انسدادی و مرکزی را داشته باشد.

از آنجایی که علل زمینه ای بروز هر نوع متمایز هستند، لذا تفاوت های مهمی در علائم، علل و درمان انواع مختلف آن وجود دارد.

آپنه خواب چقدر شایع است؟

تخمین زده می شود که آپنه انسدادی خواب بین ۲ تا ۹ درصد از بزرگسالان در ایالات متحده را تحت تأثیر قرار دهد اما احتمالا بسیاری از موارد تشخیص داده نمی شوند. تعیین شیوع دقیق مشکل است زیرا مطالعات از معیارهای مختلفی برای تشخیص این بیماری استفاده کرده اند. 

آپنه خواب می تواند در هر سنی بروز کند اما در افراد مسن شایع تر است. علاوه بر این، مطالعات نشان داده اند که مردان بیشتر از زنان تحت تأثیر قرار می گیرند.

آپنه خواب مرکزی شیوع بسیار کمتری دارد و حدود ۰.۹ درصد از بزرگسالان بالای ۴۰ سال را دچار می کند. این نوع بیماری هم در مردان بسیار بیشتر از زنان دیده می شود.

همانطور که این داده ها نشان می دهد، آپنه انسدادی بسیار شایع تر از آپنه مرکزی است. به همین دلیل، وقتی در مورد “آپنه خواب” صحبت می شود، به طور کلی اشاره به آپنه انسدادی است.

نشانه ها و علائم آپنه خواب چیست؟

هر سه نوع آپنه خواب علائم مشترک خاصی دارند:

• تنفس مختل در حین خواب، به طوری که نفس کشیدن فرد دشوار می شود یا گاهی حتی تا یک دقیقه متوقف شود.
• خواب آلودگی مفرط در طول روز
• سردردهای صبحگاهی
• بیقراری
• اختلال در توجه و تمرکز

بسیاری از این علائم به دلیل خواب آشفته و کاهش سطح اکسیژن ناشی از قطع تنفس رخ می دهد.

برخی از علائم دیگر آپنه انسدادی خواب عبارتند از:

• خروپف، بویژه خروپف هایی که بلند است و حالت نفس نفس زدن شدید یا خفگی ایجاد کرده، به طوری که فرد برای مدت کوتاهی از خواب بیدار می شود.
• گلودرد صبحگاهی یا خشکی دهان
• نیاز مکرر به بیدار شدن برای ادرار کردن (تکرر ادرار شبانه)

خروپف مزمن شایع ترین علامت آپنه خواب انسدادی است، اما این بدان معنا نیست که همه کسانی که خروپف می کنند، آپنه خواب دارند. خروپف علامت شایعی در افراد مبتلا به آپنه مرکزی نیست.

به طور کلی، فرد مبتلا به آپنه خواب از مشکلات تنفسی خود در شب آگاه نیست. آنها اغلب فقط از طریق اعضای خانواده یا هم اتاقی از این موضوع مطلع می شوند. افراد مبتلا که تنها زندگی می کنند اغلب فقط از خواب آلودگی بیش از حد در طول روز یا سردرد صبحگاهی شکایت دارند.

علت آپنه خواب چیست؟

آپنه انسدادی خواب زمانی اتفاق می افتد که راه های هوایی فرد در طول خواب به طور گذرا، تنگ یا مسدود می شود. عوامل متعددی خطر بروز انسداد و آپنه را افزایش می دهد: 

ویژگی های آناتومیک: اندازه و موقعیت گردن، فک، زبان، لوزه‌ها و سایر بافت‌های نزدیک به پشت گلو می‌تواند مستقیماً بر جریان هوا تأثیر می گذارد.

چاقی: اضافه وزن یکی از علل اصلی آپنه انسدادی است و در ۶۰ درصد بیماران وجود دارد. چاقی به باریک شدن آناتومیک راه هوایی کمک می کند و تحقیقات نشان داده است که افزایش ۱۰ درصدی وزن می تواند ۶ برابر خطر آپنه انسدادی را افزایش دهد. 

استفاده از داروهای آرام بخش و الکل: داروها و مواد آرام بخش می توانند باعث شل شدن بافت گلو شده و انسداد راه هوایی را تسهیل کنند.

سابقه خانوادگی: افرادی که یک یا چند خویشاوند نزدیک مبتلا به آپنه خواب دارند، احتمال بیشتری دارد که خودشان مبتلا شوند.

سیگار کشیدن: مشخص شده است که افرادی که سیگار می کشند، به ویژه افراد سیگاری شدید، بیشتر به آپنه انسدادی مبتلا می شوند.

به پشت خوابیدن:  این وضعیت خوابیدن باعث می‌شود بافت‌ها در اطراف مجرای تنفسی به سمت پایین متمایل شده و باعث انسداد شوند.

گرفتگی بینی: افرادی که به دلیل احتقان از طریق بینی به سختی نفس می کشند، بیشتر دچار آپنه انسدادی خواب می شوند.

اختلالات هورمونی: بیماری هایی مانند کم کاری تیروئید و آکرومگالی (ترشح بیش از حد هورمون رشد) ممکن است با ایجاد تورم در بافت های مجاور راه هوایی و یا کمک به بروز چاقی، خطر آپنه را افزایش دهند.

در آپنه خواب مرکزی، تنفس به روشی متفاوت از نوع انسدادی تحت تأثیر قرار می گیرد. به جای بروز انسداد که موجب وقفه تنفسی می شود، مشکل در نحوه ارتباط مغز با ماهیچه های مسئول تنفس ایجاد می شود. به ویژه، ساقه مغز نمی تواند سطوح کافی دی اکسید کربن در بدن را درک کند که منجر به تنفس کندتر و کم عمق تر از آنچه نیاز است، می شود.

آپنه خواب مرکزی معمولاً با یک بیماری زمینه ای مرتبط است. به عنوان مثال، یک سکته مغزی، عفونت مغز یا در موارد نادر، تومور مغزی ممکن است به ساقه مغز آسیب برساند. داروهای ضد درد افیونی نیز می توانند در این روند طبیعی تنفس اختلال ایجاد کنند.

نارسایی قلبی نیز به عنوان یک عامل خطر برای آپنه مرکزی در نظر گرفته می شود. همچنین صعود به ارتفاعات و کاهش سطح اکسیژن متعاقب آن، می تواند فرد را در معرض آپنه مرکزی قرار دهد.

آپنه خواب چه مشکلاتی برای سلامتی ایجاد می کند؟

این بیماری می تواند منجر به خواب ناکافی و آشفته شود. کمبود خواب با پیامدهای سلامتی گسترده ای همراه است که از نظر جسمی، ذهنی و عاطفی بر فرد تأثیر می گذارد و در نتیجه، تعجبی ندارد که با مشکلات سلامتی مختلفی مرتبط باشد.

به دلیل برهم خوردن تعادل اکسیژن در بدن، آپنه خواب درمان نشده ریسک بروز انواع مختلف مشکلات قلبی و عروقی از جمله فشار خون بالا، حمله قلبی و سکته مغزی را افزایش می دهد.

درمان آپنه خواب

اگر علائم آپنه خواب را دارید، باید حتما با پزشک مشورت کنید. بدون تشخیص علت اصلی بروز آپنه خواب، درمان آن دشوار است. برای تایید تشخیص، پزشک می تواند از تست خواب شبانه (پلی سومنوگرافی) برای تجزیه و تحلیل خواب از جمله تغییرات تنفسی استفاده کند. اگر آپنه خواب تشخیص داده شود، شروع درمان اغلب در بهبود خواب و کاهش خطر عوارض طولانی مدت مؤثر است. 

تغییرات سبک زندگی مانند کاهش وزن، کاهش استفاده از داروهای آرام بخش و خوابیدن به پهلو، می تواند برخی از موارد آپنه انسدادی را برطرف کند. یکی دیگر از درمان‌های رایج، استفاده شبانه از دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) یا فشار مثبت دوسطحی راه هوایی (BiPAP) است. این دستگاه ها هوا را از طریق یک ماسک با فشار معین به داخل راه هوایی هدایت می کنند تا در هنگام خواب باز بمانند.

برخی از انواع محافظ های دهانی که فک یا زبان را در یک موقعیت خاص نگه می‌دارند، گزینه‌ای برای افرادی با ویژگی‌های آناتومیکی خاص است که به کاهش علایم آپنه انسدادی کمک می کند. علاوه بر این، اگرچه معمولاً اولین گزینه درمانی نیست، می توان جراحی برای برداشتن بافت و گسترش راه های هوایی در نظر گرفت. ممکن است داروهایی برای کمک به خواب آلودگی روزانه در افراد مبتلا به این علامت تجویز شود.