مرگ مغزی (که به عنوان مرگ ساقه مغزی نیز شناخته می شود) زمانی اتفاق می افتد که فرد دیگر هیچ عملکرد مغزی ای در دستگاه حمایتی حیات مصنوعی (Artificial life support machine) ندارد. به عبارتی آنها به هوش نمی آیند و نمی توانند بدون حمایت تنفس کنند.
فرد مبتلا به مرگ مغزی از نظر قانونی مرده حساب میشود. آنها هیچ شانسی برای بهبودی ندارند زیرا بدن آنها بدون حمایت مصنوعی زندگی قادر به زنده ماندن نیست.
مرگ مغزی یعنی فرد قانوناً مرده است.
آسیب ناشی از مرگ مغزی جبران ناپذیر است و طبق قوانین انگلستان، فرد فوت کرده است.
شاید گیج کننده باشد که بگوییم کسی دچار مرگ مغزی شده، زیرا دستگاه حمایتی قلب او را در حال تپش نگه می دارد و قفسه سینه فرد همچنان با هر نفس کشیدن از دستگاه تهویه مکانیکی بالا و پایین می رود. اما آنها هرگز هوشیاری خود را به دست نمی آورند یا بدون کمک شروع به تنفس نمی کنند. آنها از قبل مرده اند.
ساقه مغز و نقش آن در عملکرد بدن
ساقه مغز قسمت تحتانی مغز است که به نخاع (قسمتی از سیستم عصبی مرکزی در ستون فقرات) متصل است.
ساقه مغز مسئول تنظیم اکثر عملکردهای خودکار بدن است که برای زندگی ضروری هستند؛ مانند:
- تنفس
- ضربان قلب
- فشار خون
- بلع
ساقه مغز همچنین اطلاعاتی را به مغز و به سایر نقاط بدن منتقل می کند، بنابراین نقش مهمی در عملکردهای اصلی مغز مانند آگاهی، هوشیاری و حرکت دارد.
پس از مرگ مغزی، ممکن نیست کسی هوشیار بماند.
علت مرگ مغزی
مرگ مغزی می تواند زمانی اتفاق بیفتد که خون و/یا اکسیژن رسانی به مغز متوقف شود؛ که می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- ایست قلبی – هنگامی که ضربان قلب متوقف و مغز دچار کمبود اکسیژن می شود.
- حمله قلبی – هنگامی که خون رسانی به قلب به طور ناگهانی قطع می شود.
- سکته مغزی – هنگامی که خون رسانی به مغز مسدود یا قطع می شود.
- لخته خون – انسداد در یک رگ خونی که جریان خون اطراف بدن شما را مختل یا مسدود می کند.
مرگ مغزی همچنین می تواند ناشی از موارد زیر باشد:
- آسیب شدید سر
- خونریزی مغزی
- عفونت هایی مانند انسفالیت (Encephalitis)
- تومور مغزی
تفاوت بین مرگ مغزی و زندگی نباتی
تفاوت بین مرگ مغزی و زندگی نباتی، که ممکن است پس از آسیب مغزی گسترده رخ دهد، در این است که امکان بهبود از زندگی نباتی وجود دارد، اما مرگ مغزی دائمی است.
کسی که در زندگی نباتی قرار دارد هنوز ساقه مغزش کار می کند، به این معنی که:
- ممکن است نوعی از آگاهی وجود داشته باشد.
- تنفس بدون کمک معمولاً امکان پذیر است.
- شانس کمی برای بهبودی وجود دارد زیرا عملکردهای اصلی ساقه مغز تحت تأثیر قرار نگرفته اند.
فردی که در زندگی نباتی قرار دارد می تواند علائم بیداری را نشان دهد. به عنوان مثال، ممکن است چشمان خود را باز کند اما به محیط اطراف خود پاسخ ندهد.
در موارد نادر، فردی در زندگی نباتی ممکن است نوعی پاسخ نشان دهد که با استفاده از اسکن مغزی قابل تشخیص است، هرچند که قادر به تعامل با محیط اطراف خود نیست.
آزمایش هایی برای تایید مرگ مغزی
برخی موارد، هرچند که نادر هستند، می توانند مرگ مغزی را تقلید کنند.
این موارد شامل مصرف بیش از حد دارو (به ویژه باربیتورات ها (Barbiturates)) و کاهش شدید دمای بدن، به زیر 32 درجه سانتی گراد، است.
تعدادی آزمایش برای بررسی انجام می شود، مانند تاباندن نور در هر دو چشم برای بررسی اینکه آیا آنها در برابر نور واکنشی نشان می دهند یا خیر.
اهدای عضو
ممکن است از اندام فرد مبتلا به مرگ مغزی برای پیوند زدن استفاده شود، که اغلب می تواند جان دیگران را نجات دهد.
در مواردی که شخص متوفی خواسته های خود را به روشنی بیان نکرده، اهدای اعضای بدن می تواند تصمیم سختی برای همسران و خویشاوندان باشد.
کارکنان بیمارستان از این مشکلات آگاه هستند و سعی دارند اطمینان حاصل کنند که این موضوع با حساسیت و خردمندانه رسیدگی می شود.
تشخیص مرگ مغزی
معیارهای مختلفی برای تشخیص وجود دارد که عبارتند از:
- فرد باید بیهوش باشد و در برابر محرک های بیرونی واکنش نشان ندهد.
- ضربان قلب و تنفس فرد تنها با استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی قابل کنترل است.
- باید شواهد روشنی وجود داشته باشد که نشان دهد آسیب مغزی جدی رخ داده و قابل درمان نیست.
رد سایر بیماری ها
قبل از شروع آزمایش، پزشکان باید یک سری بررسی ها انجام دهند تا اطمینان حاصل شود که این علائم توسط عوامل دیگری ایجاد نشده است، مانند:
- مصرف بیش از حد داروهای غیرقانونی، آرامبخش ها، سموم یا سایر عوامل شیمیایی
- دمای بدنی که به طور غیرطبیعی پایین است. (هیپوترمی (Hypothermia))
- کم کاری شدید غده تیروئید
پس از رد این موارد، آزمایش هایی برای تایید انجام می شود و تشخیص مرگ مغزی باید توسط ۲ پزشک ارشد انجام شود. هیچ یک از آنها نباید با تیم پیوند بیمارستان در ارتباط باشند.
پزشکان آزمایشات را برای شما توضیح می دهند و همواره شما را در جریان وضعیت عزیزتان قرار می دهند.
آزمایشات مرگ مغزی
پزشکان یک سری آزمایش ها انجام می دهند. هر دو پزشک باید در مورد نتایج توافق داشته باشند تا تشخیص مرگ مغزی تأیید شود.
آزمایشات دو بار انجام می شود تا احتمال خطا به حداقل برسد.
آزمایشاتی که برای تعیین مرگ ساقه مغز استفاده می شود عبارتند از:
- نوری به هر دو چشم تابیده می شود تا ببینند آیا بیمار به نور واکنش نشان می دهند یا خیر.
- چشم، که معمولاً بسیار حساس است، با دستمال یا تکه ای پنبه تماس داده میشود تا ببینند بیمار واکنش نشان می دهد یا خیر.
- فشاری به پیشانی وارد می شود و بینی محکم بسته می شود تا ببینند آیا بیمار پاسخی حرکتی دارد یا خیر.
- آب سردی در هر گوش وارد می شود؛ این کار معمولاً باعث حرکت چشم ها می شود.
- یک لوله پلاستیکی نازک در پایین نای قرار داده میشود تا ببینند آیا باعث رفلکس گگ (Gagging) یا سرفه می شود یا خیر.
- فرد برای مدت کوتاهی از دستگاه تهویه مکانیکی قطع می شود تا ببینند آیا بیمار به تنهایی و بدون کمک برای تنفس تلاش می کند یا خیر.
در صورت عدم پاسخگویی به همه این آزمایش ها، مرگ مغزی تشخیص داده می شود.
گاهی اوقات اندام یا تنه فرد (قسمت فوقانی بدن) ممکن است پس از مرگ ساقه مغزی حرکت کند. این حرکات رفلکس های نخاعی هستند و به هیچ وجه مغز را درگیر نمی کنند و پزشکان تشخیص مرگ مغزی را تغییر نمی دهند.
