فلج مغزی

فلج مغزی چیست؟

فلج مغزی (CP) به گروهی از اختلالات گفته می شود که بر حرکت و هماهنگی ماهیچه ها تأثیر می گذارد.  در بسیاری از موارد ، بینایی، شنوایی و حواس نیز تحت تأثیر قرار می گیرند.

کلمه “مغزی” به معنای ارتباط با مغز است.  کلمه “فلج” به معنی ضعف یا مشکلات حرکتی بدن است.

CP شایع ترین علت ناتوانی حرکتی در دوران کودکی است.  به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری ها (CDC) ، این بیماری حداقل 1.5 تا 4 نفر از هر 1000 کودک را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می دهد.

علائم فلج مغزی

علائم CP از فردی به فرد دیگر متفاوت و از خفیف تا شدید متغیر است.  برخی از افراد مبتلا به CP ممکن است در راه رفتن و نشستن دچار مشکل شوند.  سایر افراد مبتلا به CP در گرفتن اشیاء مشکل دارند.

 علائم می توانند در طول زمان شدیدتر یا  خفیف تر شوند.  علائم همچنین بسته به قسمتی از مغز که تحت تأثیر قرار گرفته متفاوت هستند.

 برخی از رایج ترین علائم و نشانه های فلج مغزی عبارتند از:

• تاخیر در دستیابی به  مهارت های سخت حرکتی ، مانند غلت زدن ، از حالت خوابیده به حالت نشستن درآمدن به تنهایی یا خزیدن
• تغییرات در تون ماهیچه ها ، مانند شل بودن یا سفت شدن بیش از حد
• تاخیر در توسعه گفتار و مشکل در صحبت کردن
• اسپاسم  یا سفت شدن ماهیچه ها و رفلکس های تشدید شده
• آتاکسی یا عدم هماهنگی عضلات
• لرزش یا حرکات غیر ارادی
• آبریزش زیاد از دهان و مشکلات بلع
• مشکل در راه رفتن
• تمایل به استفاده از یک سمت بدن  مانند استفاده از یک دست
• مشکلات عصبی مانند تشنج ، ناتوانی ذهنی و نابینایی

اکثر کودکانی که با CP متولد می شوند ممکن است تا چند ماه یا چند سال بعد علائم اختلال را نشان ندهند.  علائم معمولاً قبل از رسیدن کودک به سن 3 یا 4 سالگی ظاهر می شود.

 اگر شک دارید که فرزندتان مبتلا به CP است، با پزشک خود تماس بگیرید.  تشخیص و درمان زودهنگام بسیار مهم است.

 علت فلج مغزی

رشد غیر طبیعی مغز یا آسیب به مغز در حال توسعه می تواند باعث CP شود.  این آسیب، قسمتی از مغز را تحت تأثیر قرار می دهد که حرکت ، هماهنگی و حالت قرارگیری بدن را کنترل می کند.

آسیب مغزی معمولاً قبل از تولد رخ می دهد، اما ممکن است در هنگام تولد یا اولین سال های زندگی نیز رخ دهد.  در بیشتر موارد ، علت دقیق CP مشخص نیست.  برخی از علل احتمالی عبارتند از:

• آسفیکسی نوزاد یا کمبود اکسیژن به مغز در هنگام بارداری و زایمان
• جهش های ژنی که منجر به رشد غیر طبیعی مغز می شوند.
• زردی شدید در نوزاد
• عفونت های مادر ، مانند سرخک و هرپس سیمپلکس
• عفونت های مغزی مانند آنسفالیت و مننژیت
• خونریزی داخل جمجمه ای یا خونریزی در مغز
• آسیب به سر در نتیجه تصادف رانندگی ، زمین خوردن یا کودک آزاری

چه کسانی در خطر فلج مغزی هستند؟

عوامل خاصی نوزادان را در معرض افزایش خطر ابتلا به CP قرار می دهند که شامل موارد زیر می شوند:

• تولد زودرس
• وزن کم در هنگام تولد
• دوقلو یا سه قلو بودن
• نمره پایین آپگار (apgar) ، که برای ارزیابی سلامت جسمانی نوزادان هنگام تولد استفاده می شود.
• زایمان بریچ (breech) ، زمانی اتفاق می افتد که ابتدا باسن یا پای نوزاد بیرون می آید.
• ناسازگاری Rh ، هنگامی رخ می دهد که گروه Rh خون مادر با گروه Rh خون نوزاد ناسازگار باشد.
• قرار گرفتن مادر در معرض مواد سمی مانند متیل جیوه در دوران بارداری

انواع فلج مغزی

انواع مختلفی از CP وجود دارد که بر قسمت های مختلف مغز تأثیر می گذارند  که کدام از آنها اختلالات حرکتی خاصی ایجاد می کنند.  انواع CP عبارتند از:

 فلج مغزی اسپاستیک (spastic)

CP اسپاستیک رایج ترین نوع CP است که تقریباً 80 درصد از افراد مبتلا به CP را تحت تأثیر قرار می دهد.  این CP باعث سفت شدن ماهیچه ها و رفلکس های تشدید شده می شود و راه رفتن را دشوار می کند.

بسیاری از افراد مبتلا به CP اسپاستیک دارای اختلالات راه رفتن هستند ، مانند برخورد زانوها به هم یا انجام حرکات قیچی مانند پاها در حین راه رفتن.  ضعف و فلج عضلانی نیز ممکن است وجود داشته باشد.

علائم می توانند کل بدن یا فقط یک طرف بدن را درگیر کنند.

فلج مغزی دیسکینتیک (dyskinetic)

افراد مبتلا به CP دیسکینتیک در کنترل حرکات بدن خود مشکل دارند.  این اختلال باعث حرکات غیر ارادی و غیرطبیعی در بازوها ، پاها و دستها می شود.

در برخی موارد ، صورت و زبان نیز تحت تأثیر قرار می گیرند.  حرکات می توانند آهسته و پیچشی باشند یا سریع و تند.  این حرکات می توانند راه رفتن ، نشستن ، بلعیدن یا صحبت کردن را برای فرد مبتلا مشکل کنند.

فلج مغزی هیپوتونیک  (hypotonic)

CP هیپوتونیک باعث کاهش تن ماهیچه ها و شل شدن بیش از حد آنها می شود.  دست ها و پاها به راحتی حرکت می کنند و نرم و سست به نظر می آیند مانند یک عروسک پارچه ای.

نوزادان مبتلا به این نوع CP کنترل کمی روی سر خود دارند و ممکن است در تنفس مشکل داشته باشند.  با بالا رفتن سن ، ممکن است نتوانند مستقیماً بنشینند به  خاطر ضعف در عضلات.  همچنین ممکن است مشکل در صحبت کردن ، رفلکس ضعیف و ناهنجاری های راه رفتن داشته باشند.

فلج مغزی آتاکسیک (ataxic)

 CP آتاکسیک کمتر از بقیه انواع CP رایج است.  CP آتاکسیک با حرکات ارادی نامنظم، بدشکل یا تند در  عضلات مشخص می شود.

 افراد مبتلا به این نوع CP معمولاً با تعادل و هماهنگی مشکل دارند.  آنها ممکن است در راه رفتن و انجام کارهای حرکتی  ظریف مانند گرفتن اشیاء و نوشتن دچار مشکل شوند.

فلج مغزی مختلط

برخی از افراد ترکیبی از علائم مربوط به انواع مختلف CP هستند.  به این حالت CP مختلط می گویند.

در اکثر موارد CP مختلط ، افراد ترکیبی از CP اسپاستیک و دیسکینتیک را تجربه می کنند.

طبقه بندی فلج مغزی

فلج مغزی بر اساس سیستم طبقه بندی ( Gross Motor Function (GMFCS طبقه بندی می شود.  سازمان بهداشت جهانی (WHO) و سازمان نظارت بر فلج مغزی در اروپا، GMFCS را به عنوان یک استاندارد جهانی برای تعیین قابلیت های فیزیکی افراد مبتلا به CP توسعه دادند.

تمرکز این سیستم بر موارد زیر است:

• توانایی نشستن
• توانایی حرکت و تحرک
• نمایش عدم وابستگی
• استفاده از تکنولوژی تطبیقی

 پنج سطح GMFCS با کاهش تحرک افزایش می یابند:

فلج مغزی سطح 1

سطح 1 CP با توانایی راه رفتن بدون محدودیت مشخص می شود.

فلج مغزی سطح 2

فردی با CP سطح 2 می تواند مسافت های طولانی را بدون محدودیت پیاده روی کند ، اما نمی تواند بدود یا بپرد.

 آنها هنگام یادگیری راه رفتن ممکن است به وسایل کمکی مانند نوارهای بند مانندی که دور ساق و بازو بسته می شوند، نیاز داشته باشند.  همچنین ممکن است برای رفت و آمد در خارج از خانه از ویلچر استفاده کنند.

فلج مغزی سطح 3

فردی با CP سطح 3 می تواند با پشتیبانی کمی بنشیند و بدون هیچ گونه حمایتی بایستد.

 آنها هنگام راه رفتن در داخل خانه به وسایل کمکی دستی مانند واکر یا عصا نیاز دارند.  آنها همچنین برای حرکت در خارج از خانه به ویلچر نیاز دارند.

فلج مغزی سطح 4

فردی با CP سطح 4 می تواند با استفاده از وسایل کمکی راه برود.

آنها قادرند به صورت مستقل با یک ویلچر حرکت کنند و هنگام نشستن به کمی کمک نیاز دارند.

فلج مغزی سطح 5

 فردی با CP سطح 5 برای حفظ موقعیت سر و گردن به حمایت نیاز دارد.

 آنها برای نشستن و ایستادن به حمایت نیاز دارند و ممکن است بتوانند ویلچر موتوری را کنترل کنند.

تشخیص فلج مغزی

پزشک با گرفتن شرح حال کامل پزشکی ، انجام معاینات فیزیکی که شامل معاینه دقیق عصبی و ارزیابی علائم است ، CP را تشخیص می دهد.  آزمایش های اضافی نیز ممکن است انجام شوند:

• از الکتروانسفالوگرام (EEG) برای ارزیابی فعالیت الکتریکی مغز استفاده می شود.  ممکن است زمانی تجویز شود که کسی علائم صرع را نشان دهد مانند تشنج.
• در اسکن MRI از آهنرباهای قوی و امواج رادیویی برای تولید تصاویر دقیق از مغز استفاده می شود.  این روش می تواند هرگونه ناهنجاری یا آسیب در مغز را تشخیص دهد.
• سی تی اسکن تصاویر واضح و مقطعی از مغز ایجاد می کند.  همچنین می تواند هرگونه آسیب مغزی را آشکار کند.
• تصویر برداری فراصوت از جمجمه یک روش نسبتاً سریع و ارزان برای استفاده از امواج صوتی با فرکانس بالا است که برای به دست آوردن تصاویر اولیه از مغز نوزادان است.
• ممکن است نمونه ای از خون گرفته و آزمایش شود تا سایر شرایط احتمالی مانند اختلالات خونی رد شوند.

اگر پزشک شما CP را تأیید کند ، ممکن است شما را به یک متخصص ارجاع دهد تا با انجام آزمایشاتی وجود مشکلات عصبی همراه با این اختلال بررسی شوند. این آزمایشات موارد زیر را تشخیص می دهند:

• از دست دادن و اختلال بینایی ، مانند تاری دید در یک یا هر دو چشم
• ناشنوایی
• تاخیر در گفتار
• معلولیت های ذهنی
• اختلالات حرکتی

فلج مغزی با چه شرایط دیگری همراه است؟

 افراد مبتلا به CP ممکن است مشکلات دیگری داشته باشند ، مانند:

• مشکلات ارتباطی ، از جمله اختلالات گفتاری و زبانی
• آبریزش از دهان
• تغییر شکل ستون فقرات مانند scoliosis (خمیدگی) ، lordosis (پشت فرورفته) و kyphosis (پشت قوز)
• آرتروز
• اسپاسم؛ زمانی اتفاق می افتند که ماهیچه ها در موقعیت های دردناک قفل می شوند.
• بی اختیاری
• osteopenia ، یا تراکم استخوان ضعیف که می تواند باعث شکستن آسان استخوان ها شود‌
• مشکلات دندانی

درمان فلج مغزی

هدف از درمان، بهبود محدودیت ها و جلوگیری از عوارض ناشی از این بیماری است که شامل وسایل کمکی و و جراحی است. 

وسایل کمکی

وسایل کمکی شامل موارد زیر است:

• عینک
• سمعک
• وسایل کمکی به منظور افزایش قدرت راه رفتن
• نوارهای بند مانند روی بدن
• ویلچر

داروها

داروهای ضد تشنج خوراکی و شل کننده های عضلانی معمولاً به عنوان درمان های خط اول CP استفاده می شوند.  معمولا پزشکان داروهای شل کننده زیر را تجویز می کنند:

• دیازپام
• دانترولن 
• باکلوفن
• تیزانیدین 

همچنین پزشک ممکن است تزریق موضعی سم بوتولینوم نوع A (بوتاکس) یا باکلوفن داخل نخاعی را پیشنهاد بدهد، به گونه ای که دارو توسط یک پمپ قابل کشت مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عمل جراحی

از جراحی ارتوپدی می توان برای تسکین درد و بهبود تحرک استفاده کرد، همچنین این مورد برای شل کردن ماهیچه های دارای گرفتگی یا اصلاح ناهنجاری های استخوانی ناشی از اسپاسم، کارایی دارد.

ریزوتومی پشتی انتخابی (SDR) به عنوان آخرین راه حل برای کاهش درد مزمن یا اسپاسم پیشنهاد می شود که با قطع کردن اعصاب در نزدیکی انتهای ستون فقرات همراه است. 

درمان های دیگر

 انواع دیگر درمان‌های CP عبارتند از:

• گفتاردرمانی
• فیزیوتراپی
• کار درمانی
• سرگرمی درمانی
• مشاوره یا روان درمانی
• مشاوره خدمات اجتماعی

اگرچه درمان توسط سلول های بنیادی به عنوان یک درمان بالقوه برای CP مطرح است، اما تحقیقات در این زمینه هنوز در مراحل اولیه است.

پیشگیری از بروز فلج مغزی

همیشه نمی توان از اکثر مشکلاتی که باعث ایجاد CP می شوند جلوگیری کرد.  با این حال ، اگر باردار هستید یا قصد باردار شدن دارید، می توانید اقدامات پیشگیرانه خاصی را برای به حداقل رساندن احتمال بروز این عوارض انجام دهید.

واکسیناسیون در برابر بیماری هایی که می توانند باعث ایجاد آسیب مغزی در جنین شوند ، مانند سرخجه و  همچنین دریافت مراقبت های لازم قبل از زایمان بسیار مهم است. برگزاری جلسات منظم با پزشک در دوران بارداری می تواند از زایمان زودرس ، وزن کم نوزاد در هنگام تولد و بروز عفونت جلوگیری کند.

 چشم انداز بلند مدت افراد مبتلا به فلج مغزی چیست؟

 هیچ درمانی برای CP وجود ندارد ، اما شرایط این بیماری اغلب می تواند به طور موثر درمان و مدیریت شود.  نوع درمان اختصاصی  در افراد مختلف متفاوت است.  برخی از افراد مبتلا به CP ممکن است به کمک زیادی احتیاج نداشته باشند ، در حالی که برخی دیگر ممکن است به مراقبت بیشتر و طولانی مدت برای بهبود علائم خود نیاز داشته باشند.

صرف نظر از شدت بیماری ، درمان می تواند زندگی افراد مبتلا به CP را بهبود بخشد.  موارد زیر می توانند به بسیاری از افراد در تقویت مهارت های حرکتی و توانایی برقراری ارتباط کمک کنند:

• وسایل کمکی
• دارو
• توانبخشی
• عمل جراحی