آتروفی مغزی (کوچک شدن مغز)

آتروفی مغز از بین رفتن سلول های مغزی (نورون ها) است. آتروفی همچنین اتصالاتی را که به سلول ها کمک می‌کنند تا باهم در ارتباط  باشند، از بین می برد. آتروفی می تواند ناشی از بیماری های مختلفی باشد که به مغز آسیب می رسانند، از جمله سکته مغزی و بیماری آلزایمر یا ام اس.

 با افزایش سن، شما به طور طبیعی برخی از سلول های مغز خود را از دست می دهید اما این یک روند کند است.  آتروفی که مرتبط با بیماری یا آسیب باشد سریعتر رخ می دهد و آسیب بیشتری می رساند.

 آتروفی می تواند قسمت های مختلف مغز را تحت تأثیر قرار دهد:

•  آتروفی موضعی که بر سلول های مناطق خاصی از مغز تأثیر می گذارد و منجر به از دست دادن عملکرد در آن مناطق خاص می شود.

•  آتروفی عمومی که بر سلول های سراسر مغز تأثیر می گذارد.

طول عمر در بیماران مبتلا به آتروفی مغز به بیماری زمینه ای بستگی دارد که باعث آتروفی شده است؛ افراد مبتلا به بیماری آلزایمر به طور متوسط ​​چهار تا هشت سال پس از تشخیص بیماری زندگی می کنند.  اگر افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروز (ام اس) به طور موثر درمان شوند، می توانند نزدیک به یک عمر طبیعی داشته باشند.

علائم آتروفی مغز چیست؟

 علائم آتروفی مغز بسته به ناحیه یا نواحی از مغز که تحت تاثیر قرار گرفته اند، متفاوت است. برخی نشانه های مهم کوچک شدن مغز عبارتند از:

زوال عقل

که از دست دادن حافظه، یادگیری، تفکر انتزاعی و عملکردهای اجرایی مانند برنامه ریزی و سازماندهی است.

تشنج

که افزایش فعالیتهای الکتریکی غیر طبیعی در مغز است که باعث حرکات مکرر، پرش، تکان و گاهی از دست دادن هوشیاری می شود.

آفازی

که اختلال در توانایی صحبت کردن و درک جملات است.

 علل آتروفی مغز چیست؟

ضربات و صدمات مغزی، بیماری ها و عفونت ها می توانند به سلول های مغز آسیب برسانند و باعث آتروفی شوند.

 صدمات

•  سکته مغزی : زمانی اتفاق می افتد که جریان خون به قسمتی از مغز قطع شود.  بدون تامین خون غنی از اکسیژن، نورون های در بخشی از مغز می میرند.  لذا، عملکردهایی که توسط آن نواحی مغز کنترل می شوند – از جمله حرکت و گفتار – از بین می روند.

•  آسیب مغزی ترومایی : آسیبی است که در اثر زمین خوردن، تصادف وسایل نقلیه یا ضربه های دیگر به سر ایجاد می شود.

 بیماریها و اختلالات

•  بیماری آلزایمر و سایر انواع زوال عقل شرایطی هستند که در آنها سلول های مغزی به تدریج آسیب می بینند و توانایی برقراری ارتباط با یکدیگر را از دست می دهند.  این آسیب باعث از دست دادن حافظه و توانایی تفکر می شود که به اندازه ای شدید هستند که می توانند زندگی را تغییر دهند.  بیماری آلزایمر که معمولاً از 60 سالگی شروع می شود، علت اصلی زوال عقل است و مسئول 60 تا 80 درصد از کل موارد زوال عقل است.

• فلج مغزی (CP) یک اختلال حرکتی است که در اثر نمو غیر طبیعی مغز در رحم ایجاد می شود و باعث عدم هماهنگی ماهیچه ها، مشکل در راه رفتن و سایر اختلالات حرکتی می شود.

•  بیماری هانتینگتون یک بیماری ارثی است که به تدریج به نورون ها آسیب می رساند.  معمولاً در اواسط زندگی شروع می شود.  با گذشت زمان، بر توانایی های ذهنی و جسمی فرد تاثیر می گذارد که شامل افسردگی شدید و chorea (حرکات غیر ارادی و شبیه به رقص در سراسر بدن) هم می شوند.

•  لوکودیستروفی گروهی از اختلالات نادر و ارثی هستند که به غلاف میلین آسیب می رسانند (یک پوشش محافظ که سلول های عصبی را احاطه کرده است).  معمولاً از دوران کودکی شروع می شود و می تواند مشکلاتی در حافظه، حرکت، رفتار، بینایی و شنوایی ایجاد کند.

•  بیماری مولتیپل اسکلروز (ام اس) که معمولاً در جوانی شروع می شود و زنان را بیشتر از مردان مبتلا می کند، یک بیماری خود ایمنی است که در آن سیستم ایمنی به پوشش محافظ اطراف سلول های عصبی حمله می کند.  با گذشت زمان، سلول های عصبی آسیب می بینند.  در نتیجه، مشکلات حسی، حرکتی و تعادلی ممکن است رخ دهد.  با این حال، مانند سایر بیماریهای ذکر شده، می تواند منجر به زوال عقل و آتروفی مغز شود.

عفونت ها

•  ایدز یک بیماری ناشی از ویروس HIV است که به سیستم ایمنی بدن حمله می کند.  اگرچه ویروس مستقیماً به نورون ها حمله نمی کند اما از طریق پروتئین ها و سایر موادی که آزاد می کند، به اتصالات بین آنها آسیب می رساند.  توکسوپلاسموز مرتبط با ایدز نیز می تواند به نورون های مغزی آسیب برساند.

•  انسفالیت به التهاب بافت مغز اشاره دارد.  بیشتر اوقات توسط هرپس سیمپلکس (HSV) ایجاد می شود اما ویروس های دیگر مانند West Nile یا Zika نیز می توانند باعث ایجاد آن شوند.  ویروس ها به نورون ها آسیب می رسانند و علائمی مانند گیجی، تشنج و فلج ایجاد می کنند.  یک وضعیت خود ایمنی نیز می تواند باعث ایجاد انسفالیت شود.

•  سفلیس عصبی بیماری است که به مغز و پوشش محافظ آن آسیب می رساند.  این بیماری می تواند در افرادی رخ دهد که مبتلا به بیماری جنسی سیفلیس بوده اند و به طور کامل درمان نشده اند.

 برخی از این شرایط – مانند سیفیلیس، ایدز و آسیب مغزی – ممکن است قابل پیشگیری باشند.  انجام رابطه جنسی ایمن با استفاده از کاندوم می تواند از سفلیس و عفونت های HIV جلوگیری کند.  بستن کمربند ایمنی در خودرو و قرار دادن کلاه ایمنی هنگام دوچرخه سواری یا راندن موتور سیکلت می تواند از آسیب های مغزی جلوگیری کند.

 سایر بیماریها مانند بیماری هانتینگتون، لکودیستروفی و ​​مولتیپل اسکلروز در حال حاضر قابل پیشگیری نیستند.

درمان آتروفی مغزی

 درمان، بسته به بیماری ایجاد کننده آتروفی مغزی، متفاوت است.

•  سکته مغزی با داروهایی مانند فعال کننده پلاسمینوژن بافتی (tPA) که باعث حل کردن لخته خون شده و در نتیجه جریان خون را به مغز باز می گردانند درمان می شود. همچنین توسط جراحی می توان لخته خون را برداشته یا رگ خونی آسیب دیده را ترمیم کرد. داروهای ضد لخته و همچنین داروهای کاهش فشار خون می توانند به جلوگیری از وقوع سکته مجدد کمک کنند.

•   آسیب تروماتیک مغزی را نیز می توان با عمل جراحی درمان کرد که این کار از آسیب اضافی به سلول های مغز جلوگیری می کند.

•  مولتیپل اسکلروز (ام اس) اغلب با داروهای تعدیل کننده بیماری مانند ocrelizumab ، glatiramer acetate یا fingolimod درمان می شود.  این داروها از حملات سیستم ایمنی که به سلول های عصبی آسیب می رسانند جلوگیری می کنند.

• ایدز و انواع خاصی از بیماری انسفالیت با داروهای ضد ویروسی قابل درمان هستند. همچنین استروئیدها و داروهای آنتی بادی خاص می توانند انسفالیت ناشی از خود ایمنی را درمان کنند.

•  سیفلیس با آنتی بیوتیک هایی که از آسیب سلول های عصبی و سایر عوارض ناشی از این بیماری جلوگیری می کنند، درمان می شود.

 هیچ دارو یا درمان واقعی برای آسیب مغزی ناشی از بیماری آلزایمر، سایر انواع زوال عقل، فلج مغزی، بیماری هانتینگتون یا لکودیستروفی وجود ندارد.  با این حال، برخی از داروها می توانند علائم ناشی از این بیماری ها را تسکین دهند اما نمی توانند به علل اصلی بیماری را درمان کنند.

تشخیص آتروفی مغزی

 فرایند تشخیص بستگی به این دارد که پزشک مشکوک به چه اختلالی است که معمولاً با یک معاینه فیزیکی و به دنبال آن آزمایشات خاص مشخص می‌شود.

 آتروفی مغزی در اسکن های تصویربرداری مغز نشان داده می شود:

•  توموگرافی کامپیوتری (CT) از تصاویر اشعه ایکس از زوایای مختلف برای ایجاد تصاویر دقیق از مغز شما استفاده می کند.

•   تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) پس از قرار دادن مغز در یک میدان مغناطیسی مختصر، تصاویر مغزی را روی فیلم ایجاد می کند.

پیش آگهی

 چشم انداز یا پیش آگهی بستگی به این دارد که کدام وضعیت باعث آتروفی مغز شما شده است.  برخی از بیماریها – مانند سکته مغزی، انسفالیت، مولتیپل اسکلروز یا ایدز – با درمان قابل کنترل هستند.  آتروفی مغز را می توان در برخی شرایط کند یا متوقف کرد.  برخی دیگر – مانند آلزایمر و بیماری هانتینگتون – به مرور هم در علائم و هم در آتروفی مغزی بدتر می شوند.

 با پزشک خود در مورد علت کوچک شدن مغز، درمان های احتمالی و چشم اندازی که می توان انتظار داشت، صحبت کنید.