مگنتوانسفالوگرافی (MEG) یا مغناطیس نگاری مغزی یک آزمایش پزشکی غیر تهاجمی است که در آن میدان های مغناطیسی تولید شده توسط جریان های الکتریکی مغز اندازه گیری می شوند. از این آزمایش برای ترسیم عملکرد مغز و شناسایی محل دقیق بروز تشنج های صرعی استفاده می گردد.
در روز معاینه باید در صورت وجود ایمپلنت ها و دستگاه های پزشکی، مراتب را به پزشک خود اطلاع دهید. معمولا ًپزشک خوردن و آشامیدن مواد غذایی خاصی را قبل از آزمایش ممنوع می کند و در مورد مصرف معمول داروها نیز به شما توصیه هایی ارائه می دهد. در روز آزمایش بهتر است جواهرات خود را در خانه بگذارید و لباس های گشاد و راحت بپوشید. ممکن است از شما خواسته شود که یک روپوش مخصوص به تن نمایید و یا اینکه به شما اجازه داده شود در طول آزمایش لباس خود را به تن داشته باشید (این مشروط بر این است که لباس شما کاملاً گشاد بوده و فاقد بست های فلزی باشد). معمولاً بیمارانی که تحت آزمایش MEG قرار می گیرند؛ تنگنا هراسی را تجربه نمی کنند. با این حال اگر احساس ترس و اضطراب می کنید؛ بهتر است قبل از آزمایش از پزشک خود یک آرامبخش خفیف بخواهید.
مغناطیس نگاری مغزی (MEG) چیست؟
مگنتوانسفالوگرافی یک آزمایش پزشکی غیر تهاجمی است که در آن از یک دستگاه تداخلی کوانتومی ابر رسانا (اسکوئد = SQUID) و یک رایانه برای اندازه گیری فعالیت عصبی مغناطیسی مغز استفاده می شود.
مگنتوانسفالوگرافی در ابتدا میدان های مغناطیسی تولید شده توسط جریان های الکتریکی مغز را شناسایی، ثبت و تحلیل می کند. توزیع این میدان های مغناطیسی با یک تصویر آناتومیک از مغز انطباق داده می شود و به این صورت به شناسایی منبع فعالیت در مغز کمک می کند.
در واقع در روش MEG، عملکرد مغز به صورت مستقیم اندازه گیری می شود و پیشرفته ترین روش ثبت و ارزیابی فعالیت مغز در حالت فعال به شمار می آید.
برخی از کاربردهای رایج مگنتوانسفالوگرافی چیست؟
روش MEG برای شناسایی و ترسیم موارد زیر مورد استفاده قرار می گیرد:
- نواحی عملکردی مغز از جمله مراکز حسی، حرکتی، زبان و فعالیت های حافظه
- شناسایی محل دقیق عامل بروز تشنج صرع
مگنتوانسفالوگرافی یک نقشه راه از مغز ترسیم می کند که از آن برای برنامه ریزی اقدامات قبل از عمل و درمان افراد مبتلا به صرع استفاده می شود؛ در ضمن انجام این آزمایش قبل از عمل جراحی برداشتن تومورهای مغزی یا سایر ضایعات مغزی به منظور کمک به بیماران بسیار رایج است. ضمناً محققان از MEG به عنوان یک ابزار تحقیقاتی برای درک بهتر عملکرد مغز انسان و مطالعه اختلالات عصبی و روانی استفاده می کنند.
آزمایش مغناطیس نگاری مغزی (MEG) چگونه انجام می شود؟
ممکن است در طول آزمایش از شما خواسته شود روپوش مخصوصی به تن کنید و در صورتیکه لباستان گشاد و فاقد بست های فلزی باشد؛ شاید به شما اجازه داده شود در طول آزمایش لباس هایتان را به تن داشته باشید.
ممکن است پزشک خوردن و آشامیدن مواد غذایی خاصی را قبل از آزمایش ممنوع کند و در مورد اینکه آیا می توانید داروهای خود را طبق معمول مصرف کنید یا خیر، به شما توصیه هایی ارائه دهد.
معمولاً بیمارانی که تحت آزمایش MEG قرار می گیرند؛ تنگنا هراسی را تجربه نمی کنند. اما اگر احساس ترس و اضطراب می کنید؛ بهتر است قبل از آزمایش از پزشک خود یک آرام بخش خفیف بخواهید.
نوزادان و کودکان خردسال به احتمال زیاد برای انجام آزمایش MEG و برای اینکه در طول آزمایش بی حرکت باشند؛ باید داروهای آرام بخش مصرف کنند و یا اینکه بیهوش شوند. اینکه آیا کودک به آرام بخش نیاز دارد یا خیر؛ به سن کودک و نوع آزمایش بستگی دارد. در بسیاری از موارد می توان به صورتی آگاهانه و در اندازه‌ای معقول از آرامبخش استفاده کرد. در این صورت یک پرستار یا پزشک متخصص در زمینه آرامبخشی یا بیهوشی کودکان، باید در طول انجام آزمایش برای ایمنی بیشتر در محل حضور داشته باشد. در این حالت دستورالعمل های ویژه ای در زمینه نحوه آماده سازی کودک برای بیهوشی یا آرامبخشی، به شما ارائه می شود.
قبل از حضور در محل برای آزمایش MEG، باید کلیه جواهرات و زیورآلات خود را در خانه بگذارید. در روز آزمایش نباید از اقلام آرایشی (در صورتیکه حاوی مواد فلزی باشند) یا حتی محصولات محافظت از مو استفاده کنید. استفاده از اقلام فلزی یا الکترونیکی به هیجوجه در اتاق آزمایش مجاز نیست؛ زیرا وجود آنها باعث ایجاد تداخل در تشخیص میدان های مغناطیسی می شود. اینگونه اقلام عبارتند از:
- جواهرات، ساعت، کارت های اعتباری و سمعک؛ زیرا ممکن است همگی آسیب ببینند.
- سنجاق، سنجاق سر، زیپ های فلزی و اقلام فلزی مشابه
- اقلام متحرک دندانپزشکی
- خودکار، چاقوی جیبی و عینک
- پیرسینگ بدن
- سوتین های سیم دار
- برخی از انواع محصولات آرایشی، به خصوص محصولات آرایش چشم
افرادیکه دارای ایمپلنت های زیر هستند؛ ممکن است نتوانند آزمایش MEG را انجام دهند:
- کاشت حلزون (گوش)
- برخی از انواع گیره های مورد استفاده برای اتساع عروق مغزی
- برخی از انواع کویل های فلزی که در داخل رگ های خونی قرار می گیرند
- تقریباً تمام دفیبریلاتور کاردیو ها (دستگاه های رفع لرزش نامنظم قلب) و ضربان سازهای قلبی
- دریچه های مصنوعی قلب
- درگاه های کاشته شده تزریق دارو در بدن
- اندام های مصنوعی یا پروتزهای مفصلی فلزی
- محرک های عصبی کاشته شده
- سنجاق های فلزی، پیچ ها، پلیت ها، استنت ها یا منگنه های جراحی
تجهیزات انجام آزمایش به چه صورت است؟
آزمایش مگنتوانسفالوگرافی در یک اتاق مخصوص که از نویزهای مغناطیسی و الکتریکی بیرون محافظت می شود، انجام می گیرد. در طول آزمایش، محفظه ای به شکل کلاه روی سر بیمار قرار می گیرد. حسگرهای مغناطیسی کوچکی در داخل این کلاه که شبیه یک سشوار بزرگ است، تعبیه شده اند. ایستگاه کاری رایانه که به شناسایی و ضبط سیگنال ها از کلاه MEG کمک می کند، در یک اتاق جداگانه قرار دارد.
روش کار در تست مغناطیس نگاری مغزی (MEG) چگونه است؟
سلول های مغزی با تولید ولتاژهای الکتریکی کوچکی که جریان های الکتریکی را در سراسر مغز منتشر می کنند، با هم تعامل دارند. این جریان الکتریکی، میدان های مغناطیسی تولید می کند که با استفاده از حسگرهای مغناطیسی حساس، قابل شناسایی و ثبت هستند. چند صد عدد از این حسگرهای تخصصی در داخل کلاهی که روی سر بیمار قرار می گیرد، تعبیه می شوند. این ابزار پیچیده به کمک نرم افزار تخصصی که روی رایانه نصب شده است، فعالیت نورون های مغزی را در زمانیکه بیمار بی حرکت دراز می کشد و یک سری کارهای خاص را انجام می دهد (مانند گوش دادن به یک سری کلمات یا تماشای عکس ها)، شناسایی و ثبت می کنند. تجزیه و تحلیل سیگنال های ثبت شده که شامل سیگنال های مغزی نرمال و غیر نرمال در هر میلی ثانیه آزمایش هستند، به تعیین محل بروز فعالیت های خاصی در مغز کمک می کند.
آزمایش مغناطیس نگاری مغزی (MEG) چگونه انجام می شود؟
معاینات مگنتوانسفالوگرافی اغلب به صورت سرپایی انجام می شوند. معمولاً سه تا چهار کویل در مکان های مشخصی با یک نوار موقتی به سر شما متصل می شوند تا به تعیین محل دقیق قرارگیری آشکار سازهای MEG نسبت به سر شما کمک کنند.
الکتروانسفالوگرافی (EEG) نیز یک نوع آزمایش است که معمولاً همزمان با آزمایش مگنتوانسفالوگرافی برای تشخیص ناهنجاری های فعالیت الکتریکی مغزی انجام می گیرد. در این آزمایش هادی های الکتریکی کوچکی با نام الکترود با چسب موقتاً روی کلاهی که شبیه کلاه شنا است چسبانده می شوند و به سر شما متصل می گردند.
موقعیت دقیق کویل ها و الکترودها با استفاده از یک دستگاه ترکه مانند به نام رقمی ساز اندازه گیری می شود.
ممکن است بیمار روی یک میز آزمایش متحرک نشانده شود و یا از او خواسته گردد روی یک صندلی راحت در اتاقی بنشیند تا از هر گونه نویز الکتریکی و مغناطیسی که ممکن است در روند بررسی اختلال ایجاد کنند، محافظت شود. بعد از این کلاهی که حاوی آشکارسازهای MEG است روی سر قرار می گیرد.
ممکن است بسته به نوع آزمایش خود لازم باشد دراز بکشید یا حتی بخوابید. در هنگام انجام آزمایش مگنتوانسفالوگرافی برای شناسایی نواحی حساس مغزی، یک گوشی تلفن به شما داده می شود، و صداها و تصاویری روی صفحه مانیتور نشان داده می شود و از شما درخواست می گردد تا پاسخ دهید. برای شناسایی مناطقی از مغز که به حرکت مربوط می شوند، ممکن است از شما خواسته شود که یک دکمه را مرتباً را فشار دهید. برای شناسایی و تشخیص نواحی زبانی مغز، معمولاً از شما می خواهند تا بخوانید.
در تمام این مراحل معمولاً شما باید نسبتاً ثابت بمانید و حرکات سر و چشم خود را به حداقل برسانید. پس از پایان آزمایش، سیگنال های ضبط شده مورد تجزیه و تحلیل قرار می گیرند.
معمولاً آزمایشات MEG شامل چندین مرحله ضبط پشت سر هم هستند که برخی از آنها ممکن است چند دقیقه به طول بیانجامند. غالباً کل آزمایش بسته به میزان ترسیم عملکرد مغز شاید بین یک تا دو ساعت طول بکشد.
بیمار در حین و بعد از آزمایش ام ای جی چه چیزی را تجربه می کند؟
اکثر آزمایشات مگنتوانسفالوگرافی کاملاً بدون درد هستند.
بیماران معمولاً در زمانیکه کلاه MEG روی سرشان قرار می گیرد دچار تنگنا هراسی نمی شوند؛ زیرا کلاه کاملاً آزادانه روی سر بیمار قرار می گیرد و کل صورت یا بدن او را نمی پوشاند.
شما در بیشتر مراحل آزمایش MEG به تنهایی در اتاق حضور دارید. در تمام طول آزمایش، تکنسین می تواند با استفاده از یک دستگاه ارتباطی داخلی دو طرفه شما را ببیند، صدایتان را بشنود و با شما صحبت کند. بسیاری از مراکز این آزمایش به دوستان یا والدین بیمار اجازه می دهند مادامی که حضور در اتاق از نظر مغناطیسی برای آنها بی خطر باشد به همراه بیمار در اتاق بمانند.
اگر شما یا فرزندتان برای انجام آزمایش مگنتوانسفالوگرافی، بیهوش شده یا آرام بخش مصرف کرده اید؛ معمولاً 30 دقیقه تا دو ساعت پس از اتمام آزمایش، هوشیاری خود را کاملاً به دست می آورید.
با این حال اگر بیهوش نشده اید؛ بعد از آزمایش نیازی به دوره نقاهت ندارید. شما می توانید بلافاصله پس از اتمام آزمایش، فعالیت های معمول و رژیم غذایی عادی خود را از سر بگیرید.
چه کسی نتیجه آزمایش مگنتوانسفالوگرافی را تفسیر می کند و چگونه می توان آنها را دریافت کرد؟
رادیولوژیست پزشکی است که در زمینه نظارت و تفسیر معاینات رادیولوژی به صورت تخصصی آموزش دیده است؛ او تصاویر این آزمایشات را تحلیل می کند و گزارش امضا شده ای را در اختیارتان قرار می دهد تا آن را به پزشک ارجاع دهنده ارائه دهید.
مزایا و خطرات MEG چیست؟
مزایا:
- MEG یک روش تصویربرداری غیر تهاجمی است که در طی آن لزومی ندارد بیمار در معرض پرتوهای یون ساز قرار بگیرد.
- مگنتوانسفالوگرافی یک روش بسیار دقیق است که در زمان آنی فعالیت مغز را ارزیابی می کند.
- MEG باعث بهبود نتایج جراحی بیماران مبتلا به صرع می شود.
خطرات:
- آزمایش مگنتوانسفالوگرافی هیچگونه خطر مشخصی برای بیماران معمولی، در صورت رعایت دستورالعمل های ایمنی ندارد.
محدودیت های آزمایش مگنتوانسفالوگرافی چیست؟
بیماران باید در طول آزمایش MEG نسبتاً بی حرکت بمانند. به احتمال زیاد بیمارانی که دارای تحریک عصب واگ (VNS)، دستگاه ضربان ساز قلب یا دستگاه های مشابه هستند، نمی توانند تحت بررسی مگنتوانسفالوگرافی قرار بگیرند.
