در دوران پاندمی ویروس کرونا استفاده از ابزارهای محافظت شخصی نظیر پوشیدن ماسک یا استفاده از شیلد صورت جزو الزامات زندگی روزمره شده است بویژه کادر درمان و افرادی که در مشاغل خود در رابطه مداوم با دیگر افراد هستند، ناچارند ساعات طولانی از روز از ابزارهای محافظت شخصی مانند ماسک استفاده کنند. به نظر می رسد استفاده طولانی مدت از این ابزارهای محافظتی که بر روی مسیر عبور و مرور هوا یعنی دهان و بینی قرار می گیرند، موجب بروز سردرد جدید یا تشدید سردردهای قبلی در افراد شود.
پوشیدن طولانی مدت ماسک بافت نرم صورت را در معرض فشار قرار می دهد و این بار اضافی، فرد را مجبور می کند که وضعیت سر و گردن خود را تغییر داده و به فرم نامناسبی قرار گیرند که به طور بالقوه می توانند به کاهش اکسیژن رسانی به بافت های بدن منجر شود.
اخیراً، یک مطالعه مقطعی وقوع سردرد را در ۱۵۸ نفر از کادر درمان بررسی کرده است. اگرچه پرسنل مستقر در بخشهای اورژانس به طور متوسط مدت زمان بیشتری (به متوسط ۷ ساعت) از افراد مستقر در بخشهای بستری (۵ ساعت) از ابزارهای محافظت شخصی استفاده می کردند، ۸۱ درصد از کل پاسخ دهندگان سردرد جدید را گزارش کردند. این سردردها به طور مستقل با مدت زمان پوشیدن ماسک (بیش از 4 ساعت در روز) و سابقه سردرد قبلی مرتبط بود. توجیه این پژوهشگران برای سردرد، عوامل مکانیکال مانند فشار بر صورت و مجاری هوایی، کاهش اکسیژن و افزایش دی اکسید کربن در خون بود.
در مطالعه ای دیگر که حین پاندمی سارس انجام شد، ۳۷ درصد پرستارانی که ماسک N95 استفاده کرده بودند سردرد را تجربه کردند که در این مطالعه هم علت به تجمع دی اکسید کربن در خون نسبت داده شد. البته در مطالعه جدید دیگری، سطح دی اکسید کربن در مبتلایان به سردرد بدنبال پوشیدن طولانی مدت ماسک N95 پایین تر بود و محققان نتیجه گرفتند که این امر موجب تنگ شدن عروق مغزی و کاهش فشار داخل مغز می شود و از سوی دیگر، تحویل اکسیژن به بافت ها را کم می کند.
به هر روی، به نظر می رسد نوع ماسکی که فرد استفاده می کند در بروز سردرد موثر باشد. برخی ماسک ها، بر خلاف ماسک های جراحی متداول، فیلتر دارند که این فیلترها ویژگی های مختلفی دارند و به عنوان مثال، در ماسک های N95 این فیلترها موجب ایجاد یک مقاومت در برابر جریان هوا می شوند. لذا، این کاهش جریان هوا (هیپوونتیلاسیون) عامل اصلی احساسات ناخوشایند به دنبال پوشیدن چنین ماسک هایی است. اگرچه این کاهش تبادلات هوایی در کوتاه مدت، بیمار را در معرض خطر قرار نمی دهد اما در دوران پاندمی افراد مجبورند که مدت های طولانی (گاه بیش از ۵ ساعت) از ماسک استفاده کنند و لذا این امر منجر به کاهش اکسیژن و افزایش گازهایی نظیر دی اکسید کربن خون می شود که فرد را علامت دار می کند. در کل، به نظر می رسد پوشیدن ماسک های فیلتردار مانند N95 بیشتر از ماسک های جراحی متداول، فرد را مستعد سردرد می کند.
راهکارهای کاهش سردرد ناشی از ماسک
اگرچه مهم ترین راهکار برای جلوگیری از بروز سردرد ناشی از ماسک، استراحت در محیط امن و برداشتن متناوب ماسک است اما مصرف مایعات بیشتر نیز یک راه حل مهم است. خود ماسک یک مانع فیزیکی برای نوشیدن است و موجب می شود که افراد کمتر مایعات مصرف کنند لذا توصیه می شود که افراد یک بطری پر از آب رو میز خود داشته باشند که خود موجب یادآوری مصرف مایعات شود. از سوی دیگر، پوشیدن ماسک باعث افزایش تعریق و از دست دادن مایعات بیشتر می شود که باید با مصرف بیشتر آب و سایر مایعات جبران شود. مصرف یک غذای سالم شامل میوه ها و سبزیجات که منبع غنی تری از مایعات هستند، نیز به جایگزینی مایعات بدن کمک می کند.
برخی متخصصان راهکارهای زیر را هم پیشنهاد می کنند
- خودداری از پوشیدن ماسک های سفت که به گوش ها فشار می آورد (بهتر از از ماسک های سفت، ماسک های فیلتر دار یا دو ماسک بر روی هم فقط در محیط های پرخطر استفاده کنید).
- باز کردن پنجره های محل کار
- ماساژ دادن پوست سر
- حرکات کششی سر و گردن
- مالیدن روغن نعناع (منتول) بر روی شقیقه ها
- تمرینات مکرر تنفسی (تا ۴ شماره نفس را به درون ریه ها ببرید و سپس، تا ۸ شماره آن را خارج کنید)
- مصرف منیزیم که از غذاهایی مانند لوبیا، سبزیجات برگ دار، بادام، بادام هندی، شیر و ماست به بدن می رسد.
- آب لیمو
در کنار همه این موارد، کاهش استرس و مدیریت اضطراب نیز بسیار مهم است. سعی کنید غذای سالم، خواب کافی و ورزش منظم داشته باشید.
