درمان آپنه خواب

آپنه خواب نوعی اختلال تنفس در خواب است و یک اصطلاح کلی برای شرایطی است که در آن فرد در حین خواب تنفس غیرطبیعی دارد یا دچار وفقه تنفسی می شود.

دو نوع اصلی آپنه خواب وجود دارد: آپنه خواب انسدادی (OSA) که شامل وقفه یا کاهش تنفس در طول خواب به دلیل انسداد کامل یا جزئی راه های هوایی است. در مقابل، در افراد مبتلا به آپنه خواب مرکزی (CSA)، تنفس در طول خواب به دلیل مشکلاتی در مغز یا سیستم عصبی مرکزی متوقف می‌شود. هنگامی که فرد علائم هر دو نوع اختلال را نشان می دهد، پزشکان تشخیص آپنه خواب مختلط (mixed) می دهند.

در مطالعات مختلف شیوع آپنه خواب، متفاوت بوده است. برخی مطالعات نشان می دهد که تا 38 درصد مردم ممکن است آپنه خواب انسدادی داشته باشند و این اختلال در مردان و افراد مسن شایع تر است. مطالعات روی افراد مسن نشان داده است که حدود 90 درصد مردان و 78 درصد زنان احتمالا به آپنه انسدادی مبتلا هستند. آپنه مرکزی کمتر شایع است و تنها حدود یک درصد از افراد را درگیر می کند. این میزان در افراد مبتلا به نارسایی قلبی به 4 درصد می رسد.

افراد مبتلا به آپنه خواب با افزایش خطر ابتلا به فشار خون بالا، دیابت نوع 2 و سایر مشکلات سلامتی روبرو هستند. تحقیقات همچنین نشان می دهد آپنه خواب درمان نشده می تواند منجر به آسیب موقت مغز شود. خبر خوب این است که درمان‌های متعددی برای آپنه خواب وجود دارد که می‌توانند به کاهش خطر این عوارض کمک کنند.

درمان های غیر جراحی آپنه خواب

گزینه های درمانی غیرتهاجمی متعددی برای آپنه خواب وجود دارد که برخی از آنها موثرتر از بقیه هستند. این گزینه های غیر جراحی به دو دسته تقسیم می شوند: دستگاه های فشار مثبت راه هوایی (PAP) و محافظ های دهانی.

دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP)

پزشکان استفاده از دستگاه فشار مثبت مداوم راه هوایی (CPAP) را به عنوان درمان استاندارد طلایی برای آپنه خواب انسدادی در نظر می گیرند و معمولاً اولین درمانی است که برای این بیماران ارائه می شود. به طور کلی، دستگاه CPAP در کنار تخت خواب قرار داده می شود. یک لوله‌ از این دستگاه خارج می شود که در انتهای آن یک ماسک قرار دارد. این ماسک دهان و بینی یا فقط سوراخ‌های بینی‌ فرد را می‌پوشاند. سپس، دستگاه CPAP هوا را با فشار تنظیم شده به داخل راه های هوایی فرد در حین خواب می دمد و از این طریق، احتمال بسته شدن راه های هوایی را هنگام خواب کاهش می دهد.

اگرچه دستگاه CPAP موثرترین درمان آپنه انسدادی خواب است اما بسیاری از افراد آن ‌طور که باید از آن استفاده نمی‌کنند و این امر موجب کاهش اثر بخشی آن می شود. درمان با CPAP در درمان آپنه خواب مرکزی کمتر موثر است. گاهی اوقات هنگام درمان افراد مبتلا به آپنه مرکزی یا مختلط، اکسیژن هم همراه CPAP به بیمار ارایه می شود.

دستگاه های CPAP فقط با یک سرعت معین هوا را بیرون می‌دهند که اغلب این سرعت توسط پزشک به میزان ​​مورد نیاز تنظیم (تیتره) می‌شود. از آنجایی که برخی افراد در تحمل این سطح مداوم فشار هوا مشکل دارند، گزینه های درمانی دیگری نیز در دسترس هستند.

دستگاه فشار دو سطحی مثبت راه هوایی (BiPAP)

گاهی اوقات زمانی که فرد مبتلا به آپنه خواب نمی تواند سی پپ را تحمل کند، پزشکان دستگاه فشار مثبت راه هوایی دوسطحی (BiPAP یا BPAP) را تجویز می کنند. بای پپ مانند دستگاه CPAP عمل می کند؛ از طریق یک لوله و ماسک به صورت فرد در حین خواب متصل می شود و سپس هوا را برای باز نگه داشتن راه هوایی با فشار بیرون می دهد. تفاوت دستگاه BiPAP با CPAP در این است که بای پپ در هنگام دم هوا را با فشار بالاتر و در هنگام بازدم با فشار کمتری آزاد می کند (در سی پپ فشار هوای هدایت شده به راههای هوایی در حین دم و بازدم یکسان است).

این ویژگی BiPAP را برای افرادی که در حین استفاده از سی پپ برای بازدم دچار مشکل می شوند، انتخاب خوبی است. دستگاه‌های BiPAP گاهی اوقات هم، برای افرادی که علاوه بر آپنه خواب دچار چاقی شدید یا برخی بیماری‌های دیگر مانند بیماری مزمن انسدادی ریه و هیپوونتیلاسیون هستند، تجویز می‌شود.

دستگاه فشار مثبت راه هوایی اتوماتیک (APAP)

دستگاه‌های فشار مثبت راه هوایی اتوماتیک، که اغلب دستگاه‌های APAP یا Auto-CPAP نامیده می‌شوند، نیز مشابه دستگاه‌های CPAP عمل می‌کنند زیرا با استفاده از لوله و ماسک به صورت فرد خوابیده متصل می‌شوند، سپس هوا را بیرون می دهند تا راه هوایی باز بماند. تفاوت این دستگاه ها با سی پپ معمولی در این است که APAP قادر است فشار هوای خروجی از دستگاه را بر حسب نیاز بیمار تنظیم کند. این توانایی می‌تواند تحمل دستگاه را نسبت به CPAP راحت تر کند زیرا افراد بسته به وضعیت بدن در خواب، مرحله خواب یا میزان تنگی راه های هوایی، به سطوح متفاوت فشار در شب نیاز دارند.

دستگاه های APAP از حسگرهای فشار هوا و یک الگوریتم رایانه‌ای برای “تیتراسیون خودکار” یا محاسبه دقیق فشار هوای مورد نیاز در زمان خواب استفاده می‌ کنند. در نتیجه، این دستگاه ها ممکن است برای کسی که با فشار ثابت هوای آزاد شده از سی پپ معمولی احساس ناراحتی می کند، مناسب تر باشد. 

دستگاه Adaptive Servo-Ventilation ​​(ASV)

دستگاه ASV در درجه اول به عنوان درمان افراد مبتلا به آپنه مرکزی خواب استفاده می شود. ASV مشابه دستگاه های فشار مثبت عمل می کند و هوا را از طریق لوله و ماسکی که فرد در حین خواب می پوشد، بیرون می دهد. با این حال، این دستگاه ها قادرند به جای ارائه یک سطح معین از هوا در هنگام دم و بازدم، حوادث آپنه مرکزی را در فرد پیش بینی کرده و با تطبیق فشار هوا متناسب با آن حادثه پاسخ دهند.

فشار راه هوایی مثبت بازدمی (EPAP)

برخلاف دستگاه های سی پپ و بای پپ، EPAP یک دستگاه با سیستم عملکرد موتوری نیست. بلکه درمان EPAP شامل دو دریچه کوچک است که در داخل سوراخ های بینی قرار می گیرند. درمان EPAP با ایجاد مقاومت در برابر عبور هوا باعث می شود راه های هوایی در هنگام بازدم متسع شوند.

استفاده EPAP می تواند درمان راحت تری برای برخی از افراد باشد زیرا نیازی به برق ندارد، صدای کمی ایجاد می کند و کوچک و سبک است. EPAP بینی به طور کلی برای استفاده در افراد مبتلا به آپنه انسدادی خواب، نه آپنه مرکزی، کاربرد دارد.

برخی از محققان استفاده از EPAP را برای افراد مبتلا به آپنه خواب خفیف تا متوسط ​​که نمی توانند درمان CPAP را تحمل کنند، توصیه می کنند. مطالعات دیگری نشان داده اند که EPAP برای افراد مبتلا به آپنه شدید نیز موثر است. 

محافظ های دهانی (Oral appliances)

ابزارهای دهانی طوری طراحی شده اند که  با باز کردن فیزیکی راه هوایی موجب کاهش علائم آپنه شوند. مانند EPAP، محافظ های دهانی اغلب تنها زمانی تجویز می‌شوند که فرد نمی‌تواند یکی از  دستگاه های القای فشار مثبت را تحمل کند. دو محافظ دهانی رایج عبارتند از:

آتل های جلوبرنده فک پایین (Mandibular Advanced Splints)

این ابزار که به صورت سفارشی توسط دندانپزشک ساخته می شود، بر روی دندان های بالا و پایین قرار می گیرد و فک پایین را به سمت جلو نگه می دارد. با جلو نگه داشتن فک، این ابزار زبان را نیز به جلو نگه می دارد و لذا، احتمال باز ماندن راه هوایی را افزایش می دهد. این محافظ دهانی یکی از درمان‌هایی است که معمولاً زمانی که فرد نتواند دستگاه های دیگر را تحمل کند، تجویز می‌شود اما اثربخشی آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. 

ابزارهای نگهدارنده زبان (Tongue-retaining devices)

این دستگاه‌ها با استفاده از مکش، زبان را جلو نگه می دارند و موجب باز ماندن راه های هوایی می شوند. ثابت شده است که ابزار‌های نگهدارنده زبان به کاهش شدت علائم آپنه انسدادی کمک می‌کنند، اگرچه به اندازه CPAP مؤثر نیستند. 

درمان های جراحی آپنه خواب

هنگامی که دستگاه های غیر تهاجمی نتوانند به اندازه کافی علایم آپنه خواب را کاهش دهند، متخصص خواب ممکن است جراحی را درمان وقفه های تنفس در طول خواب توصیه کند. نوع جراحی که مناسب فرد است به آناتومی خاص مجاری هوایی و آنچه باعث مشکلات تنفسی او شده، بستگی دارد.

اعمال جراحی برای برداشتن بافت اضافی

• بافت برداری با فرکانس رادیویی (RF): با استفاده از یک تکنیک جراحی جدید به نام جراحی RF، جراحان بافت مسدود کننده راه هوایی را با جریان فرکانس بالا برمی دارند. از این نوع جراحی می توان برای کاهش سایز کام نرم استفاده کرد. همچنین از این روش می توان برای برداشتن بافت بینی، لوزه ها یا پایه زبان استفاده کرد. جراحی فرکانس رادیویی عموماً عوارض جانبی از جمله درد کمتری دارند.

• جراحی اوولوپالاتوفارنگوپلاستی: این نوع جراحی شامل برداشتن زبان کوچک همراه با بخش‌هایی از کام نرم است. 
• جراحی آدنوئیدکتومی: برداشتن آدنوئیدها، غدد موجود در بالای سقف دهان، ممکن است به باز شدن راه هوایی کمک کنند. این جراحی بیشتر در کودکان مبتلا به آپنه انسدادی رایج است و اغلب همزمان با برداشتن لوزه ها انجام می شود.
• جراحی تونسیلکتومی (برداشتن لوزه ها): برداشتن لوزه ها یک درمان جراحی معمول آپنه انسدادی است که ممکن است همراه با سایر جراحی های برداشتن بافت انجام شود.
• جراحی تراکئوتومی: این روش شامل ایجاد یک سوراخ در گردن است به طوری که هوا می تواند مستقیماً از طریق یک لوله وارد نای شود. این روش موثرترین اما تهاجمی ترین روش جراحی آپنه انسدادی است. پزشکان تنها زمانی استفاده از تراکئوتومی را توصیه می کنند که هیچ روش درمانی دیگری موثر نبوده و جان فرد در خطر باشد.

جراحی های ترمیمی فک

با روش های جراحی نظیر جلو بردن ماگزیلومندیبولار، فک به طور دایمی به سمت جلو جابجا می شود تا به باز شدن بیشتر راه های هوایی کمک کند. 

جراحی های زبان

گاهی برای کاهش علایم آپنه خواب انسدادی از جراحی های ترمیمی زبان مانند جلو کشیدن عضله ژنیوگلوسوس، جابجا کردن استخوان هیوئید و برداشتن بخشی از بافت زبان استفاده می شود.

جراحی های بینی

در برخی موارد، ساختار بینی و مجرای آن در بروز علائم آپنه انسدادی موثر است. به عنوان مثال، انحراف دیواره مرکزی بینی، رشد بیش از حد استخوان در داخل بینی (هایپرتروفی توربینات) می توانند باعث بروز یا تشدید آپنه انسدادی شوند. بسیاری از مشکلات بینی را می توان از طریق جراحی سنتی یا جراحی کم تهاجمی با RF درمان کرد. مطالعات نشان می دهد چنین جراحی هایی نرخ موفقیت بالایی ندارند، اما در کنار سایر درمان ها به بهبود علایم آپنه انسدادی کمک می کنند.

درمان های مبتنی بر تحریک عصبی (Nerve stimulation)

دو نوع عمل جراحی تحریک عصبی برای افراد مبتلا به آپنه خواب در دسترس است:

تحریک عصب هیپوگلوسال

عصب هیپوگلوسال به زبان متصل می شود. تحریک الکتریکی این عصب می تواند باعث شود که زبان به سمت جلو حرکت کند و راه هوایی بازتر شود. در این عمل جراحی کوچک، یک ایمپلنت به همراه یک حسگر برای نظارت بر تنفس در زیر پوست قفسه سینه کار گذاشته می شود و یک الکترود تحریک کننده نیز عصب هیپوگلاس وصل می شود. تحریک عصب هیپوگلوسال یک درمان جدید است که برای افرادی مبتلا به آپنه متوسط ​​تا شدید که نمی توانند دستگاه های فشار مثبت را تحمل کنند، توصیه می شود.

تحریک عصب فرنیک

عصب فرنیک با اتصال به عضله دیافراگم در تنفس نقش دارد. تحریک الکتریکی این عصب با استفاده از ایمپلنت جراحی نتایج امیدوارکننده ای در درمان آپنه انسدادی خواب نشان داده است.

تغییرات سبک زندگی برای کاهش علایم آپنه خواب

• کاهش وزن: تحقیقات نشان می دهد که در بسیاری از افراد، کاهش وزن می تواند منجر به کاهش علائم آپنه انسدادی شود. به همین دلیل، پزشکان ممکن است رژیم غذایی، ورزش یا حتی جراحی چاقی را به بیماران چاق مبتلا به آپنه توصیه کنند.
• ورزش های گلو: که به آن ورزش های اوروفارنکس نیز گفته می شود، شامل حرکات مکرر زبان، کام نرم و گلو است که می تواند شدت علائم آپنه را کاهش می دهد. در چندین مطالعه، اثر بخشی این تمرینات نشان داده شده است.
• تغییر وضعیت خواب: خوابیدن به پشت علائم آپنه را بدتر می کند لذا، اصلاح وضعیت بدن در حین خواب می تواند شدت علائم آپنه انسدادی را در برخی بیماران کاهش دهد. 
• اجتناب از الکل و برخی داروها: بهتر است افراد مبتلا به آپنه خواب از مصرف الکل و آرام بخش ها بویژه در ساعات قبل از خواب اجتناب کنند. احتمالا این داروها با شل کردن عضلات اطراف راه های هوایی، علائم آپنه را تشدید می کنند.
• ترک سیگار: کشیدن سیگار خطر ابتلا به آپنه خواب را افزایش می دهد. بنابراین پزشکان اغلب توصیه می کنند افراد مبتلا به آپنه خواب سیگار را ترک کنند. 

در این مقاله، به اختصار به مهمترین درمان های آپنه خواب اشاره شد. در نهایت، پزشک شما با در نظر گرفتن تمام جوانب بهترین درمان را برای شما انتخاب خواهد کرد.